اصفهانى صاحب « رياض العلماء » و علامه ماحوزى صاحب « الاشارات » پيرو اين نظريه هستند .
برخى از اين نظريه اشكال گرفته‌اند كه اگر ما براى اجتهاد وجوب عينى قايل شويم ، باعث عسر و حرج و اختلال نظام مىشود . اما اين رد و نقد درست نيست . زيرا ناقدين و مستشكلين معناى اجتهادى را كه آنها به وجوب عينى آن قائلاند ، نفهميدند . چون معنايى كه آنان بدان قائلاند غير معناى اصطلاحى اجتهاد است . چرا كه آن معنا باعث عسر و حرج و اختلال نظام نمىشود و بيان آن از حوصلهء اين مبحث خارج است .
نظريهء چهارم : واجب كفايى بودن اجتهاد همه انديشمندان جامعهء اسلامى از شيعه ، حنفى ، مالكى ، شافعى ، حنبلى ، زيدى ، اباضيى ، تميمى ، نخعى ، ثورى ليثى راهويه نيشابورى ، جبيرى ، زهرى ، محمد بن عبد الرحمن بن ابى ليلا و مذاهب ديگر - كه من در اين زمينه نزديك به بيست و دو مذهب را بررسى كرده‌ام - اجتهاد را واجب كفايى مىدانند .
وجوب كفايى اجتهاد اكنون مىخواهيم ببينيم آيا اين حكم كه وجوب كفايى اجتهاد است ، تنها ويژهء مردان است يا شامل زنان هم مىشود ؟ همهء عالمان اصولى جامعهء اسلامى بر اين بينش و عقيده‌اند كه اين حكم تنها ويژهء مردان نيست . بجاست دلايل آن را يادآور شويم :
1 - اطلاق آيهء مباركهء « نفر » : * ( « وَما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ » ) * . در اين آيه تفقه و اجتهاد را بر همهء اهل ايمان به گونهء واجب كفايى لازم دانسته و در آن نه زن و نه مرد بويژه ذكر نشده ، بلكه اين حكم براى اهل ايمان است كه عام مىباشد و زنان و مردان را به گونه اى يكسان شامل مىشود .
2 - اطلاق حديث امام صادق ( ع ) كه فرمود : « تفقهوا فى الدين فان من لم يتفقه منكم فى الدين فهو اعرابى ؛ در دين تفقه كنيد ، هر كس از شما در آن تفقه نكند اعرابى است . » در اين حديث كه به تفقه و اجتهاد امر شده ، نه مرد و نه زن - بويژه - ذكر نشده ، بلكه وظيفهء هر مسلمانى را تفقه در دين دانسته است .

366