يكى از مسائل فقه و احكام الهى را كه از ناحيه خداوند متعال مامور به ابلاغ آن بود ، به مردم ارائه مىفرمود . و پيروان حضرتش نيز گاه به جهت فرا گرفتن احكام دينى و اجتماعى و اخلاقى و غيره بدون هيچ واسطه به شخص پيامبر مراجعه مىكردند و پيامبر ( ص ) با آيه اى از قرآن يا با گفتار و رفتار خود و با تاييد قول سائل به پرسش ، پاسخ مىگفت . لازم به توضيح است كه گفتار و رفتار پيامبر و تاييد شخص از طرف پيامبر ، در اصطلاح فقهاء سنت خوانده مىشود ، و سنت در لغت به معناى راه و روش است .
با توجه به اين مسائل ، در اين دوره از ادوار فقه اسلامى ، دست و بال مسلمين در فرا گرفتن مسائل فقهى كاملا باز بوده است ، زيرا آن را مستقيما از زبان رسول گرامى اسلام اخذ مىكردند . گر چه پيامبر گاهى مسلمين را براى حل مسائل شرعى به امام على ( ع ) احاله مىنمود ، و آنان با مراجعه به امام پاسخ خود را مىيافتند ، و گاهى اوقات پيامبر ( ص ) برخى از اصحاب خويش را به پاره اى از مناطق مسلمان نشين گسيل مىداشت تا مسائل فقهى و احكام شرعى را بيان كنند . از جمله اعزام معاذ به يمن براى تبليغ دين و بيان مسائل شرعى . رشد فقه اسلامى در اين مرحله از اين حد فراتر نرفت .
خاستگاه فقه و تشريع در اين دوره فقه و تشريع در اين مرحله تنها و تنها از وحى برخاسته بود ، و اين كه طبق قول منسوب به شافعيه و مالكيه و برخى از حنفيه ، پيامبر گاه خود اجتهاد مىفرمود ، و در پاره اى از مسائل نظريه و راى خويش را اظهار مىنمود ، صحت ندارد ، زيرا دلايل گوناگونى در قرآن كريم بر خلاف آن موجود است كه به ذكر چند نمونه آن اشاره مىكنيم :
« ما ينطق عن الهوى ، ان هو الا وحى يوحى » يعنى و هر گز به هواى نفس سخن نمىگويد ، سخن او هيچ غير وحى خدا نيست . ( آيات 3 و 4 سوره نجم ) و نيز : « و لو تقوّل علينا بعض الاقاويل ، لأخذنا منه باليمين ، لقطعنا منه الوتين - يعنى و اگر محمد به دروغ سخنانى به ما مىبست ما او را به قهر و انتقام مىگرفتيم ، و رگ وتينش را قطع مىكرديم » ( آيات 44 و 45 و 46 سوره الحاقه ) و هم چنين آيه نخست سوره مجادله در موضوع ، ظهار كه تا چهل روز حكمش بيان نشد : * ( قَدْ سَمِعَ الله قَوْلَ الَّتِي تُجادِلُكَ فِي زَوْجِها ، وَتَشْتَكِي إِلَى الله ، وَالله يَسْمَعُ تَحاوُرَكُما إِنَّ الله سَمِيعٌ بَصِيرٌ ) * - يعنى : اى رسول ما ، خدا سخن آن زن را كه در بارهء شوهرش با تو به مجادله برخاسته بود و

26