احكام وضو الف - وجوب شستن صورت گروهى از فقهاى شيعه و جامعه اهل سنت معتقدند كه وجوب شستن صورت در وضو از ظاهر آيهء مباركه * ( « يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ » ) * استفاده مىشود . و چون از ظاهر دليل قطعى - قرآن - اين حكم استفاده گرديده ، آن را نمىتوان اجتهاد ناميد ، زيرا دليل آن از نظر سند و دلالت تمام است و حكمى كه از آن استفاده شده قطعى است و فقهاى مذاهب اسلامى - جعفرى ، حنفى ، مالكى ، شافعى و حنبلى - در آن اتفاق نظر دارند . با اين وصف بعضى از فقهاى شيعه - بر اساس آن چه در اول همين نوشته يادآور شديم - معتقدند كه اين حكم اگر چه از ظاهر نص قطعى استفاده شده ، ولى چون ظهور آن داراى شرايط و ضوابطى است و بهره گيرى از ظاهر نياز به دقت نظر دارد استفادهء آن از ظاهر قرآن اجتهاد ناميده مىشود .
در هر حال ، از اصل وجوب شستن صورت كه بگذريم ، نوبت مىرسد به تعيين مقدار و محدودهء آن . و اين سؤال مطرح مىشود كه چه مقدار از صورت بايد در وضو شسته شود .
بديهى است كه پاسخ اين پرسش را از ظاهر آيهء ياد شده نمىتوان استفاده كرد و دلالت آيه بر مقدار و محدودهء اين شست و شو قطعى نيست . و اگر دلالتى در كار باشد ، ظنى است ، بدين جهت استنباط اين حكم ، اجتهاد شمرده خواهد شد و موضع آن موضع اجتهاد خواهد بود . و همين است كه فقهاى مذاهب پنجگانه اسلام در مقابل

199