2 - ابو نعيم در كتاب « حلية الاولياء » ( در ترجمهء شريح ) به اسنادش از شعبى از شريح آورده كه عمر به شريح چنين نوشته است : « اذا جاءك الشّيء فى كتاب الله فاقض به و لا يلفتنّك عنه رجال . و ان جاءك ما ليس فى كتاب الله فانظر سنّة نبيّك فاقض بها و ان جاءك ما ليس فى كتاب الله و لم يكن فيه سنّة من رسول الله ( ص ) فانظر ما اجتمع عليه الناس فخذ به » .
اگر اين مكتوب از خليفهء دوم درست باشد معلوم مىشود « اجماع » كه به ظنّ قوى به وسيلهء استشاره و مراجعه و استفتاء به عمل مىآمده در همان عهد به همين عنوان ( اجماع ) در بارهء احكام فرعى نيز مورد توجه و استناد بوده است . چنان كه از نامهء او با موسى اشعرى استفاده شد كه نه تنها « عمل برأى » در آن عهد به شرحى كه در اين اوراق آورده‌ايم وجود و عنوان داشته [1] بلكه عنوان « قياس » نيز در همان عهد پديد آمده است .

[1] جلال الدين سيوطى در كتاب « تاريخ الخلفاء » بنقل « اخراج » ابو القاسم بغوى از ميمون بن مهران اين مضمون را آورده است : ابو بكر چنان بود كه چون دعوايى بر او وارد مىشد نخست كتاب خدا را در نظر مىگرفت پس اگر چيزى در آن مىيافت ميان ايشان بموجب آن حكم مىكرد و اگر نه اگر از سنت پيغمبر ( ص ) چيزى مىدانست بر حسب آن قضيه را تمام مىكرد و اگر هيچ يك نبود بيرون مىرفت و از مسلمين مىپرسيد و مىگفت : آيا مىدانيد در نظير اين قضيه پيغمبر ( ص ) چه مىكرده و چه حكم مىداده است ؟ پس گاهى همهء ايشان به اتفاق و اجتماع از پيغمبر قضائى را نقل مىكردند در اين هنگام ابو بكر مىگفت : الحمد للَّه الَّذي جعل فينا من يحفظ عن نبيّنا » و اگر از اين راه هم چيزى بدست نمىآمد سران مردم و برگزيدگان ايشان را جمع مىكرد با آنها « استشاره » مىكرد پس اگر بر رأى و نظرى در آن كار اجماع مىكردند به آن حكم مىداد و عمر نيز چنين مىكرد پس اگر در قرآن و سنت چيزى نمىيافت به عمل ابو بكر توجه مىكرد و اگر او را قضائى در نظير آن كار بود او هم چنان مىكرد و اگر نه بزرگان و سران مسلمين را مىخواند و به آن چه ايشان بر آن اجتماع مىكردند حكم مىداد » .

537