شاهدى زنده بر صحت آن شهادت بدهد . همچنين در كتاب القضاء مىگويد :
" محض كاغذ و تمسك ، حجت شرعيه نيست " [1] . و در كتاب التجاره مىگويد :
" مجرد كاغذ و خط ، حجت شرعيه نمىشود " [2] .
و در منهاج الصالحين بين نوشته اى كه به عنوان وقف كه بر روى كتاب يا ظرف ، نقش شده باشد و بين نوشته مستقل فرق قائل شده و گفته است : در صورت اول آن نوشته دليل " وقف " است ولى اگر سند و نوشته مستقلى در اموال ميت پيدا شود كه در آن سند نوشته شده باشد كه فلان منزل وقف است پس آن سند ، دليل وقف نمىباشد مگر آن كه انتساب آن سند به ميت محرز گردد [3] .
فتواى امام خمينى ( قدس سره ) در تحرير الوسيله نيز قريب به همين مضمون است [4] .
براى تحقيق در اعتبار سند لازم است به نقاط قوت و ضعف سند در مقايسه با بينه و شهادت بپردازيم .
نقاط قوت سند :
1 - سند مكتوب دليل اثبات مطلق وقايع است چه آن كه واقعه مادى يا حقوقى باشد ، لذا سند در صدر عناصر اثبات قرار دارد در حالى كه پيش از اين شهادت وبينه در صدر ادله اثبات قرار داشت ، چون در قديم كتابت رواج نداشت و غالبا

[1] جامع الشتات ، 2 : 652 .
[2] همان مدرك 1 : 141 .
[3] منهاج الصالحين 2 : 274 .
[4] تحرير الوسيله 2 : 86 .

222