و في رواية اخرى عن الرّضا عليه السّلام : و انّما امروا بالغسل من الجنابة ، و لم يؤمروا بالغسل من الخلاء ، و هو انجس من الجنابة و اقذر ، من اجل انّ الجنابة من نفس الانسان ، و هو شيء يخرج من جميع جسده ، و الخلاء ليس هو من نفس الانسان : انّما هو غذاء يدخل من باب و يخرج من باب . [1] گرچه ظاهر اين احاديث نزد اصحاب ظاهر آن است كه چون نطفه از تمام بدن خارج مىشود ، غسل جميع بدن لازم شد ، و اين مطابق با رأى جمعى از اطبّاء و حكماى طبيعى است ، ولى معلَّل نمودن آن را به اكل شجره چنانچه در حديث اول است ، و نسبت دادن جنابت را به نفس چنانچه در حديث دوّم است براى اهل معرفت و اشارت راهى به معارف باز كند ، چه كه قضيّهء شجره و اكل آدم عليه السلام از آن از اسرار علوم قرآن و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام است كه بسيارى از معارف در آن مرموز است ، و لهذا در احاديث شريفه علَّت تشريع بسيارى از عبادات را همان قضيّهء آدم و اكل شجره قرار داده‌اند . من جمله باب وضوء و نماز و غسل و صوم شهر رمضان و سى روز بودن آن و بسيارى از مناسك حجّ . و نويسنده را سالها در نظر است كه در اين باب رساله اى تنظيم كنم و اشتغالات ديگر مانع شده ، از خداى تعالى توفيق و سعادت مىخواهم .
بالجمله ، تو آدم زاده كه بذر لقائى و براى معرفت مخلوق و خداى تعالى تو را براى خود برگزيده و با دو دست جمال و جلال خود تخمير فرموده و

شود ، از اين رو خداوند عزّ و جلّ تا روز قيامت غسل جنابت را بر فرزند آدم واجب فرمود . » وسائل الشيعه ، ج 1 ، ص 466 ، « كتاب الطَّهارة » ، « أبواب الجنابة » ، باب 2 ، حديث 2 . به نقل از من لا يحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 22 . و المجالس ، ص 115 . و العلل ، ص 104 .
[1] - « از امام رضا عليه السلام روايت شده كه فرمود : اينكه به غسل جنابت دستور داده شده اما پس از قضاى حاجت ، با اينكه نجستر و پليدتر است ، دستور غسل داده نشده است ، از اين است كه جنابت از نفس آدمى است و از همهء بدن چيزى خارج مىشود ، اما خلا ( بول و غائط ) از نفس آدمى نيست ، بلكه غذايى است كه از يك در وارد مىشود و از در ديگر خارج مىگردد . » منبع پيشين ، حديث 4 . به نقل از العلل ، ج 1 ، ص 281 . و عيون اخبار الرضا ، ص 291 .

75