و ما تأخّر ذنوب او مغفور است [1] ، و صاحب فتح مطلق است و داراى مقام عصمت كبرى است بالاصاله و ديگر معصومين به تبعيّت آن ذات مقدّس داراى آن مقامند . و آن حضرت داراى مقام خاتميّت است ، كه كمال على الاطلاق است ، و چون اوصياء او از طينت او منفصل و با فطرت او متّصلند ، صاحب عصمت مطلقه به تبعيّت او هستند و آنها را تبعيّت كامله است . و امّا بعضى معصومين از انبياء و اولياء عليهم السلام صاحب عصمت مطلقه نيستند و از تصرّف شيطان خالى نمىباشند ، چنانچه توجّه آدم عليه السلام به شجره از تصرّفات ابليس بزرگ است كه ابليس الابالسه است ، با آنكه آن شجره شجرهء بهشتى الهى بوده ، با اين وصف داراى كثرت اسمائى است كه منافى با مقام آدميّت كامله است . و اين يكى از معانى يا يكى از مراتب شجرهء منهيّه است .
و اگر نور فطرت به قذارات صوريّه و معنويّه آلوده شد ، به مقدار آلودگى از بساط قرب و حضرت انس مهجور گردد تا آنجا رسد كه نور فطرت بكلَّى منطفى گردد و مملكت يكسره مملكت شيطانى شود و ظاهر و باطن و سرّ و علن او در تصرّف شيطان آيد . پس ، شيطان قلب و سمع و بصر و دست و پاى او شود و جميع اعضاى او شيطانى شود . و اگر كسى - و العياذ باللَّه - بدين مقام رسيد ، شقىّ مطلق شود و روى سعادت هرگز نبيند . و بين اين دو مرتبه مقامات و مراتبى است كه جز حق تعالى كس نتواند احصاء آنها را كند . و هر كس به افق نبوّت نزديك باشد ، از اصحاب يمين است ، و هر كس به افق شيطنت نزديك است ، از اصحاب يسار است .
و بايد دانست كه پس از آلودگى فطرت ، تطهير آن ممكن است . و تا انسان در اين نشأه است ، خروج از تصرّف شيطان براى او مقدور و ميسور است و وارد شدن در حزب ملائكة اللَّه ، كه جنود رحمانى الهى هستند ، ميسّر است . و حقيقت جهاد نفس ، كه به فرمودهء حضرت رسول صلَّى اللَّه عليه و آله

[1] - اشاره است به آيهء شريفهء لِيَغْفِرَ لَكَ الله ما تَقَدَّمَ مِن ذَنْبِكَ و ما تَأَخَّر 48 : 2 . ( فتح - 2 ) .

60