كن خداى تعالى را چنانچه گويا او را مىبينى ، و اگر تو او را نمىبينى او تو را مىبيند . » [1] از اين حديث شريف استفادهء دو مرتبه از مراتب حضور قلب مىشود :
يكى ، آنكه سالك مشاهد جمال جميل و مستغرق تجلَّيات حضرت محبوب باشد به طورى كه جميع مسامع قلب از ديگر موجودات بسته شده و چشم بصيرت به جمال پاك ذى الجلال گشوده گرديده و جز او چيزى مشاهده نكند . بالجمله ، مشغول حاضر باشد و از حضور و محضر نيز غافل باشد .
و مرتبهء ديگر ، كه نازلتر از اين مقام است ، آن است كه خود را حاضر محضر ببيند و ادب حضور و محضر را ملحوظ دارد . جناب رسول اكرم فرمايد : « اگر مىتوانى از اهل مقام اوّل باشى عبادت خدا را آن طور بجا آور ، و الا از اين معنا غافل مباش كه تو در محضر ربوبيّتى . » و البته محضر حق را ادبى است كه غفلت از آن از مقام عبوديت دور است . و اشاره به اين فرموده است . در حديثى كه جناب أبو حمزهء ثمالى رضى اللَّه عنه نقل مىكند ، مىگويد : « ديدم حضرت على بن الحسين سلام اللَّه عليهما را كه نماز مىخواند . عباى آن حضرت از دوشش افتاد . آن را راست و تسويه نفرمود تا آن كه از نماز فارغ شد . سؤال كردم از سببش ، فرمود : واى بر تو ، آيا مىدانى در خدمت كى بودم ؟ » [2] و نيز از حضرت رسول صلَّى اللَّه عليه و آله منقول است كه « دو نفر از امّت من به نماز مىايستند در صورتى كه ركوع و سجودشان يكى است و حال آن كه ميان نماز آنها مثل ما بين زمين و آسمان است . » [3] و فرمودند : « آيا نمىترسد كسى كه صورت خود را در نماز بر مىگرداند صورت او چون روى حمار شود . » [4]

[1] - بحار الانوار ، ج 74 ، ص 74 ، « كتاب الروضة » ، باب 4 ، حديث 3 . مكارم الاخلاق ، ص 459 . .
[2] - وسائل الشيعة ، ج 4 ، ص 688 ، « كتاب الصلوة » ، « ابواب افعال الصلوة » ، باب 3 ، حديث 6 . .
[3] - بحار الانوار ، ج 81 ، ص 249 ، « كتاب الصّلوة » ، باب 16 ، حديث 41 . .
[4] - مستدرك الوسائل ، « كتاب الصلوة » ، « ابواب افعال الصّلوة » ، باب 2 ، حديث 20 . .

38