مقدّمات و مهيّئات آنها است : اول قيام ، و دوم ركوع ، و سوم سجود . و اهل معرفت اين سه را اشاره به توحيدات ثلاثه دانند . و ما در سرّ الصّلوة آن مقامات را حسب ذوق عرفانى مذكور داشتيم . و اينك با لسانى ديگر بيان اين منازل كنيم كه با عامّه مناسبتى داشته باشد .
پس گوييم كه چون صلوة معراج كمالى مؤمن و مقرّب اهل تقوى است ، متقوّم به دو امر است كه يكى مقدّمهء ديگر است :
اول ، ترك خود بينى و خود خواهى ، كه آن ، حقيقت و باطن تقوى است .
و دوم ، خدا خواهى و حق طلبى ، كه آن ، حقيقت معراج و قرب است .
و لهذا در روايات شريفه است كه الصّلوة قربان كلّ تقىّ . [1] چنانچه قرآن شريف نيز نور هدايت است ولى براى متّقين : ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيه هُدىً لِلْمُتَّقين 2 : 2 . [2] بالجمله ، در اين سه مقام كه مقام قيام و ركوع و سجود است ، اين دو مقام به تدريج حاصل شود . پس ، در حال « قيام » ترك خود بينى است به حسب مقام فاعليّت ، و رؤيت فاعليّت حق و قيّوميّت حق مطلق است . و در « ركوع » ترك خود بينى است . به حسب مقام صفات و اسماء و رؤيت مقام اسماء و صفات حق است . و در « سجود » ترك خود بينى است مطلقا و خدا خواهى و خدا طلبى است مطلقا . و جميع منازل سالكين از شئون اين مقامات ثلاثه است ، چنانچه بر اهل بصيرت و اصحاب عرفان و سلوك واضح است .
و چون سالك در اين مقامات توجّه به اين نمود كه سرّ اين اعمال توحيدات ثلاثه است ، هر يك از مقامات كه دقيقتر و لطيفتر است سالك را مراقبت بيشتر ضرورت است . و البتّه خطر مقام بالاتر و لغزشش بيشتر است .

[1] - « نماز وسيلهء تقرّب هر پرهيزكار ( به خدا ) است . » فروع كافى ، ج 3 ، ص 265 ، « كتاب الصّلوة » ، « باب فضل الصّلوة » ، حديث 6 . .
[2] - پاورقى 300 . .

350