آن نيز منشأ انضجار و تنفّر نفس شود و گاه شود كه انسان را از ذكر حقّ منصرف كند .
و در احاديث شريفه اشاره به اين معنى بسيار است ، چنانچه در كافى شريف است كه حضرت صادق فرمودند : « من در ايّام جوانى جدّيّت و اجتهاد در عبادت نمودم ، پدرم به من فرمود : اى فرزند كمتر از اين عمل كن ، زيرا كه خداى عزّ و جلّ وقتى كه دوست داشته باشد بنده اى را ، راضى شود از او به كم . » [1] و قريب به اين مضمون در حديث ديگر است . [2] و نيز در روايت كافى است كه حضرت أبي جعفر از حضرت رسول اكرم صلَّى اللَّه عليه و آله و سلم حديث كند كه فرمود : « همانا اين دين محكم است ، داخل آن شويد با رفق و مدارا ، و عبادت خدا را مبغوض بندگان خدا نكنيد تا مثل سوار مفرطى باشيد كه نه سفر را قطع مىكند و نه پشت به مركوب خود باقى مىگذارد . » [3] و در حديث ديگر است كه « عبادت پروردگار را مبغوض نفس خود مكن . » [4] بالجمله ، ميزان در باب « مراعات » آن است كه انسان ملتفت احوال نفس باشد و با آن به مناسبت قوّت و ضعف آن سلوك كند ، چنانچه اگر نفس در عبادات و رياضات قوى است و تاب مقاومت دارد ، در عبادت كوشش و جدّيّت كند . و اشخاصى كه ايّام غرور جوانى را طىّ كرده‌اند و آتش شهوات آنها تا اندازه اى فرو نشسته است ، مناسب است قدرى رياضات نفسانيّه را بيشتر كنند و با جدّيّت و كوشش مردانه وارد سلوك و رياضت شوند ، و هر چه نفس را به رياضات عادت دادند فتح باب ديگر براى او كنند تا آن كه كم كم نفس بر قواى طبيعت چيره شود و قواى طبيعيّه مسخّر در تحت كبرياى نفس گردند . و آنچه در احاديث شريفه وارد است كه جدّيّت و كوشش در عبادت

[1] - اصول كافى ، ج 3 ، ص 138 ، « كتاب الايمان و الكفر » ، « باب الاقتصاد في العبادة » ، حديث 5 . .
[2] - منبع پيشين ، حديث 4 . .
[3] - منبع پيشين حديث 1 . .
[4] - منبع پيشين ، حديث 2 . .

27