ابو بكر الصديق . فرمود : « سبحان اللَّه ، تغيير دادند هر چيز را حتى اين را ؟ » گفت : آرى ، فرمود : « خداى عزّ و جلّ چون خلق فرمود عرش را ، نوشت بر او لا اله الا اللَّه ، محمّد رسول اللَّه ، علىّ امير المؤمنين . پس ذكر فرمود كتابت اين كلمات را بر آب و كرسى و لوح و جبههء اسرافيل و دو جناح جبرائيل و اكتاف آسمانها و زمينها و سر كوهها و بر شمس و قمر . » پس فرمود : « وقتى يكى از شما گفت : لا اله الا اللَّه ، محمّد رسول اللَّه ، بگويد : علىّ امير المؤمنين . » [1] بالجمله ، اين ذكر شريف مطلقا پس از شهادت به رسالت مستحب است ، و در فصول اذان ، بالخصوص ، بعيد نيست كه مستحب باشد ، گر چه به واسطهء تكذيب علماء اعلام اين روايات را احتياط اقتضا كند كه به قصد قربت مطلقه گويند نه خصوصيّت در اذان .
و اما نكتهء عرفانيّه براى « نوشتن اين كلمات بر جميع موجودات از عرش اعلا تا منتهاى ارضين » آن است كه حقيقت خلافت و ولايت ظهور الوهيّت است ، و آن اصل وجود و كمال آن است . و هر موجودى كه حظَّى از وجود دارد ، از حقيقت الوهيّت و ظهور آن كه حقيقت خلافت و ولايت است حظَّى دارد ، و لطيفهء الهيّه در سرتاسر كائنات از عوالم غيب تا منتهاى عالم شهادت بر ناصيهء همه ثبت است . و آن لطيفهء الهيّه حقيقت « وجود منبسط » و « نفس الرحمن » و « حقّ مخلوق به » است كه بعينه باطن خلافت ختميّه و ولايت مطلقهء علويّه است . و از اين جهت است كه شيخ عارف شاه آبادى دام ظلَّه مىفرمود كه شهادت به ولايت در شهادت به رسالت منطوى است ، زيرا كه ولايت باطن رسالت است . و نويسنده گويد كه در شهادت به الوهيّت شهادتين منطوى است جمعا ، و در شهادت به رسالت آن دو شهادت نيز منطوى است ، چنانچه در شهادت به ولايت آن دو شهادت ديگر منطوى است . و الحمد للَّه اوّلا و آخرا .

[1] - الاحتجاج ، ج 1 ، ص 230 . .

141