« تحميد » را به آن ذات مقدّس تلقين فرمود ، تا پس از هفت مرتبه - به عدد حجب و عدد مراتب انسان - به خود آمد و حالت صحو براى او دست داد . و در جميع نماز معراج اين احوال دوام داشته .
و اكنون كه ما را به خلوت انس راهى نيست و به مقام قدس جايگاهى نه ، خوب است عجز و ذلت خود را سرمايهء وصول به مقصد و دستاويز حصول مطلوب قرار داده ، دست از دامن مقصود بر نداريم تا كام دل برآريم . و لا اقل اگر خود مرد اين ميدان نيستيم ، از مردان راه هدايت طلبيم و از روحانيّت كمّل اعانت جوييم ، شايد بويى از معارف به مشام جان ما برسد و نسيمى از لطايف به كالبد مردهء ما بوزد ، زيرا كه عادت حق تعالى احسان و شيمهء او تفضل و انعام است . [1] و بايد دانست كه ركوع مشتمل است بر « تسبيح » و « تعظيم » و « تحميد » ربّ جلّ و علا : پس « تسبيح » تنزيه از توصيف و تقديس از تعريف است . و « تعظيم » و « تحميد » خروج از حدّ تشبيه و تعطيل است ، زيرا كه « تحميد » ظهور در مرائى خلقيّه را افاده كند ، و « تعظيم » سلب تحديد را ارائه دهد .
پس ، او ظاهر است و ظهورى در عالم ظاهرتر از او نيست ، و متلبّس به لباس تعيّنات خلقيّه نيست .
فصل چهارم عن مصباح الشّريعة ، قال الصّادق عليه السّلام : لا يركع عبد للَّه ركوعا على الحقيقة ، الا زيّنه اللَّه تعالى بنور بهائه ، و اظلَّه في ظلال كبريائه ، و كساه كسوة اصفيائه . و الرّكوع اوّل ، و السّجود ثان ، فمن اتى بمعنى الاوّل ، صلح للثّانى .
و في الرّكوع ادب ، و في السّجود قرب ، و من لا يحسن الادب ، لا يصلح للقرب . فاركع ركوع خاضع للَّه بقلبه ، متذلَّل و جل تحت سلطانه ، خافض له

[1] - اذ من عادته الاحسان و من شيمتة التفضّل . .

352