و تدبّر در اين حديث شريف ابوابى از معرفت به روى اهلش باز كند و شمّه اى از حقيقت ولايت و باطن « ليلة القدر » به آن مكشوف شود .
امر سوم بدان كه از براى « ليلة القدر » چنانچه حقيقت و باطنى است كه به آن اشاره شد ، از براى آن صورت و مظهرى است بلكه مظاهرى است در عالم طبع . و چون مظاهر ممكن است در نقص و كمال فرقها كند ، از اين جهت ممكن است بين اقوال و اخبارى كه در باب تعيين « ليلة القدر » وارد شده است جمع نمود به اينكه تمام آن ليالى شريفه كه در روايات است از مظاهر « ليلة القدر » است ، الا آن كه بعضى با بعضى در شرافت و كمال مظهريّت فرق دارد . و آن شب شريفى كه تمام ظهور « ليلة القدر » و شب وصل تامّ ختمى و وصول كامل خاتمى است ، در تمام سال ، يا در شهر مبارك رمضان ، يا در عشر آخر آن ، يا در ليالى ثلاثه ، مختفى است . و در روايات عامّه و خاصّه نيز اختلافاتى است . و در روايات خاصه نيز به طريق ترديد ، در شب نوزدهم ، و بيست و يكم ، و بيست و سوم ، مذكور شده . و گاهى ترديد بين شب بيست و يكم ، و بيست [ و ] سوم شده است .
شهاب بن عبد ربّه گويد : « گفتم به حضرت صادق عليه السلام كه مرا خبر ده به » ليلة القدر « . فرمود : شب بيست و يكم ، و شب بيست و سوم . » [1]

[1] - مجمع البيان ، ج 10 ، ص 519 . نور الثقلين ، ج 5 ، ص 628 ، « سورة القدر » ، حديث 71 . . با وحى بر آنان نازل مىشوند و رشتهء فوج ملايكهء فرود آينده قطع نمىشود ، گروهى فرود مىآيند و دسته اى بالا مىروند . همانا خداوند تبارك و تعالى براى إبراهيم از آسمانها پرده برداشت تا آنكه عرش را ديد و خدا به قوت ديدهء او افزود ، و همانا خداوند بر قوت ديدهء محمد ، على ، فاطمه ، حسن و حسين عليهم السلام نيز بيفزود ( چنانكه ) عرش را مشاهده مىكردند و جز عرش سرپوشى براى خانه هايشان نمىديدند ، خانه هاشان به عرش رحمان مسقف است و معراجهاى ملائكه و روح در خانه هاى ايشان است ، به اذن پروردگارشان مِنْ كلّ امْرِ سلامٌ . 97 : 4 - 5 راوى مىگويد پرسيدم : مِن كُلِّ امْرٍ سَلامٌ ؟ 97 : 4 - 5 فرمود : بِكُلِّ امْرٍ . 97 : 4 عرض كردم : اين چنين نازل شده ؟ فرمود : آرى . تفسير برهان ، ج 4 ، ص 487 ، « سورة القدر » ، حديث 25 .

331