جاى رفقاى خود ( دستهء اول ) و آن عدهء باقى مانده بيايند پشت سر امام ، و نماز را شروع كنند ، و او ركعت دوم را با اين دسته مىخواند و تشهد را آن قدر طول مىدهد ، تا ايشان ركعت دوم خود را بخوانند آنگاه امام ، نماز را همراه آنان سلام مىدهد . و بنا بر اين ، سهم دستهء اول ، تكبير آغاز نماز ، و سهم دستهء دوم ، سلام نماز ، خواهد بود [1] حال اگر نماز مغرب باشد ، با گروه اول يك ركعت ، و با گروه دوم دو ركعت به همان ترتيب نماز بخواند . و چنانچه [ به عكس اين طريق رفتار كند ] : و با دستهء اول دو ركعت و با دستهء دوم يك ركعت نماز گذارد ، آن نيز صحيح خواهد بود .
و اما نماز خوف شديد در صورتى است كه شمار سپاه اسلام آن قدر كم باشد كه نتوانند [ به ترتيب فوق ] به دو دسته تقسيم شوند و در چنين شرائطى ناچار هر كس ، به تنهايى و بدون جماعت با اشاره نماز گذارد . و چنانچه از اين هم تمكن نداشته باشند ، به جاى هر ركعت ، يك تسبيح [2] ايشان را كفايت مىكند به اين كه بگويند : سبحان الله

[1] - اولين نماز خوف ، توسط رسول اكرم به سال پنجم هجرت در غزوهء « ذات الرقاع » به كيفيت مذكور عملى گرديد ( رك : كافى ج 3 ص 456 )
[2] - گاهى از چهار جملهء مذكور به يك تسبيح تعبير مىشود ، و گاهى به چهار تسبيح همانطور كه در حاشيهء 50 تذكر داديم . مؤلف در نهايه ج 1 ص 143 اين چهار جمله را به جاى تسبيح ، « تكبيرة واحدة » ناميده است . در اينجا تذكر اين نكته لازم است كه نماز خوف معمول و مصطلح همان خوف مطلق است . و اما قسم دوم ( نماز شدت خوف ) را صلاة مطارده و مواقفه ، و مسايفه مىنامند . اين الفاظ حالت شدت جنگ را كه طرفين در حال طرد يكديگر ( مطارده ) و وقوف و ايستادگى در برابر هم ( مواقفه ) و شمشير كشيدن به روى هم ( مسايفه ) هستند مىفهماند و نظر به اهميت نماز ، بحسب گفتهء رسول اكرم : الصلاة لا تترك به حال . هيچ گاه حتى در چنين شرايط سخت ، نماز ، ساقط نمىشود بلكه كيفيت آن ، بحسب حال مكلف تغيير پيدا مىكند .

247