< فهرس الموضوعات > كتاب زكات < / فهرس الموضوعات > كتاب زكات [1] در بحث زكات دانستن پنج امر [2] لازم و مورد نياز است :
1 - اجناسى كه زكات در آنها واجب است .
2 - كسى كه زكات بوى تعلق گيرد .
3 - مقدار و حد نصاب از اجناس مورد تعلق زكات .

[1] مؤلف در نهايه ، بر خلاف كتاب حاضر و اكثر كتب فقه و حديث كتاب روزه را بر زكات مقدم داشته است . و اين تقديم و تأخير در آثار فقها و محدثان اعم از شيعه و اهل سنت نيز به نظر مىرسد گر چه براى تقديم يكى از اين دو بحث دليل قطعى نمىتوان يافت بلكه اصولا اين مسأله آن قدرها قابل اهميت نمىباشد در عين حال مسلما تدوين كنندگان كتب حديث و فقه در نظم فصول و ابواب بى توجه به آن نبوده اند و با توجه به امور ذيل اگر بطور قطع نتوانيم حكم بتقدم زكات بر صوم نماييم لا اقل به رجحان آن اعتراف خواهيم نمود : أولا - در قرآن ، غالبا نماز با زكات بعنوان دو ركن مهم دين و دو علامت از علائم مؤمنان و پرهيزكاران ياد شده و جملهء « اقيموا الصلاة و آتوا الزكاة » در آن ، تكرار گرديده است . ثانيا - در روايات دعائم و اركان اسلام ، كه غالبا حديث نبوى است و فريقين شيعه و سنى آنها را با تفاوت مختصرى روايت كرده اند ، همواره پس از نماز زكات ذكر گرديده است و در روايت زراره امام باقر عليه السلام به تفصيل اهميت و فضيلت نماز ، زكات ، حج و صوم را به همين ترتيب بيان فرموده است ( رك . اصول كافى ج 2 ص 18 به بعد ) . ثالثا - زكات ، مانند نماز ، صرف نظر از جنبهء عبادت انفرادى جنبهء اجتماعى در آن كاملا ملحوظ گرديده ، و همانطور كه اگر كسى در صدر اسلام چند روز از حضور در نماز جماعت خوددارى مىكرد مورد مؤاخذه و مجازات قرار مىگرفت با مانع زكات نيز به شدت رفتار و حتى با وى جنگ مىكردند و منع زكات به منزلهء ارتداد از دين محسوب مىشد .
[2] مؤلف در نهايه كتاب زكات را با تقسيمات منظم ترى آغاز نموده كه با اسلوب و روش اين كتاب مناسب تر است : ابتداء زكات را به دو قسم واجب و مستحب بخش و هر يك را به دو قسم ديگر تقسيم نموده است : يكى زكات اموال و آن ديگر زكات نفوس . آنگاه هر يك را به شش مبحث تقسيم نموده است : بحث اول زكات اموال ، در وجوب آن است كه به لحاظ اتفاق مسلمين بر آن ، در اينجا مطرح نگرديده است ، پنج بحث ديگر ، عين مباحث پنجگانهء كتاب حاضر است . تصادفا كتاب بداية المجتهد ابن رشد نيز مانند اين كتاب در آغاز ، همين پنج مبحث را ياد آور شده آنگاه مىگويد : « اما معرفة وجوبها فمعلوم من الكتاب و السنة و الاجماع و لا خلاف فى ذلك » . و اين توافق سليقهء دو نفر فقيه كه از نظر مذهب متفاوت و از حيث مكان ، در دو نقطهء بسيار دور از هم يكى در شرق اسلام ، ( عراق ) و آن ديگر در غرب اسلامى : ( اندلس ) بسر مىبرده اند . جاى تعجب و هم مسرت است .

257