سوم : زاد و راحله . زاد عبارت است از توشه راه يا پولى كه بتوان با آن توشه راه را تهيه كرد . و راحله يعنى وسيله سوارى يا پولى كه بتوان با آن وسيله سفر را تهيه كرد . و لازم است زاد و راحله لايق به حال شخص باشد .
( 15 ) : داشتن راحله يا وسيله سوارى مختص به صورت احتياج نيست بلكه مطلقا شرط است هر چند محتاج به آن نباشد .
مانند اين كه بدون مشقت ، قدرت پياده روى داشته و پياده روى هم منافى شرف و آبرويش نيست .
( 16 ) : معيار در زاد و راحله وجود فعلى آنهاست و بر كسى كه مىتواند آنها را با كار و كسب ، تحصيل كند حج واجب نيست . و در شرط بودن زاد و راحله فرقى نيست بين راه دور يا نزديكى كه عادتا احتياج به راحله دارد .
( 17 ) : استطاعت از جائى معتبر است كه عازم حج است نه از وطنش . مثلا هر گاه براى تجارت يا غير آن به مدينه منوره يا جده رفت و آن جا زاد و راحله سفر حج را داشت حج بر او واجب است ، هر چند اگر در وطن خود بود مستطيع نمىشد .
( 18 ) : اگر ملكى دارد كه با فروش آن مىتواند مخارج حج را تحصيل كند ، واجب است بفروشد . و در صورتى كه كمتر از قيمت

10