آورد و بالعكس ، يعنى كسى كه حج تمتع بر او واجب شده ، نمىتواند به جاى آن حج افراد يا قران به جا آورد ، و چنانچه اين افراد به جاى حج واجب خود حج ديگرى به جا آورند كفايت نمىكند . بلى گاهى وظيفه كسى كه بايد حج تمتع به جا آورد ، عوض شده و به حج افراد بر مىگردد ، چنان كه بيانش خواهد آمد .
مسأله 145 - كسى كه وطنش بيش از شانزده فرسخ از مسجد الحرام دور بوده و فعلا در مكه اقامت نموده ، چنانچه اقامتش بعد از استطاعت و واجب شده حج بر او بوده ، وظيفه‌اش حج تمتع است و اما اگر استطاعت او پس از اقامت در مكه و بعد از داخل شدن در سال سوم باشد ، وظيفه‌اش حج قران يا افراد است و اگر استطاعتش قبل از سال سوم باشد ، حج تمتع بر او واجب مىشود .
اينها در صورتى است كه اقامتش به قصد مجاورت باشد ، يعنى مدتى در جوار خانه خدا بودن . و اما اگر به قصد توطن باشد ، اين هم دو صورت دارد :
1 - از اول قصد توطن داشته ، در اين صورت وظيفه‌اش حج افراد يا قران است ، چه آن كه وارد سال سوم شده باشد يا خير .
2 - بعد از مدتى قصد توطن نموده ، كه در اين صورت اگر استطاعتش قبل از توطن و پيش از وارد شدن سال سوم باشد ، وظيفه اش حج تمتع است . و اگر بعد از قصد توطن باشد ، وظيفه اش افراد يا قران مىباشد چه آن كه وارد سال سوم شده

62