هزينه بازگشت به وطن لازم نيست . بلى اگر جايى كه مىخواهد در آن جا بماند دور تر از وطنش باشد كه هزينه رفتن به آن جا بيشتر از هزينه بازگشت به وطن باشد ، در اين صورت داشتن هزينه تا آنجا شرط نيست ، بلكه داشتن هزينه بازگشت به وطن در وجوب حج كافى است .
شرط چهارم : رجوع به كفايت است ، يعنى شخص مكلف بايستى طورى باشد كه پس از برگشتن از حج ، بتواند خود و عائله خود را اداره نمايد و دچار تهيدستى و فقر نگردد پس اگر داراى مبلغى است كه وسيله كسب و سرمايه است كه چنانچه آن مبلغ را صرف حج نمايد ، پس از بازگشت محتاج خواهد بود و بداند كه راه ديگرى براى زندگى مناسب شأن خود نخواهد داشت بر چنين شخصى حج واجب نيست . پس از آنچه ذكر شد ظاهر مىشود كه فروختن چيزهاى ضرورى زندگى مانند منزل مناسب شأن و لباسهائى كه براى زينت و آبرو دارد ، و اثاث منزل ، و ابزار كار كه براى زندگى به آنها احتياج دارد و مانند آنها ، مثل كتاب نسبت به اهل علم كه براى تحصيلاتش لازم است ، واجب نيست ، و خلاصه آنچه در زندگى انسان مورد حاجت است و صرفش در راه حج سبب بيچارگى و مشقت شود ، فروشش واجب نيست . بلى اگر آنها بيشتر از حاجتش باشند واجب است مازاد را براى هزينه حج بفروشد . بلكه كسى كه داراى منزلى است كه مثلا دويست هزار

20