واجب شده ، نمىتواند به جاى آن حج افراد يا قران به جا آورد ، و چنانچه اين افراد به جاى حج واجب خود حج ديگرى به جا آورند كفايت نمىكند . بلى گاهى وظيفه كسى كه بايد حج تمتع به جا آورد ، عوض شده و به حج افراد بر مىگردد ، چنان كه بيانش خواهد آمد .
مسأله 145 - كسى كه دورى وطنش بيش از مكه بيش از شانزده فرسخ بوده و در مكه و يا اطراف نزديك آن اقامت نموده ، و ماندگار شده چنانچه اقامتش بعد از استطاعت و واجب شدن حج بر او بوده ، بر چنين شخصى حج تمتع واجب است اما اگر پس از اقامت در مكه و داخل شدن در سال سوم استطاعت پيدا كرده ، حج افراد يا قران بر او واجب مىشود ، و اگر استطاعتش قبل از سال سوم باشد ، حج تمتع بر او واجب مىشود .
و اين در صورتى است كه اقامتش به قصد مجاورت ( در جوار خانه خدا بودن ) باشد و اما اگر به قصد توطن باشد ، و عرفا مكه وطن او به شمار آيد اگر چه بيش از شش ماه اقامت نكرده باشد وظيفه اش از اول حج افراد يا حج قران است .
مسأله 146 - هر گاه در بلد خود مستطيع بوده و پس از استطاعت در مكه اقامت نموده يا پس از اقامت در مكه و قبل از انقلاب و بر گشتن وظيفه اش به حج افراد يا حج قران مستطيع شود ، لازم است كه به يكى از مواقيت رفته و از آنجا براى عمره

53