است مطالبه كند و چنان چه بدهكار بد حساب و بد بده باشد ، واجب است او را مجبور به پرداخت كند و اگر تحصيل آن متوقف بر مراجعه به دادگاه اگر چه حاكم جور باشد لازم است مراجعه نمايد و همچنين است اگر مدت طلب سر نرسيده ولى چنان چه از بدهكار مطالبه شود خواهد پرداخت و اما اگر بدهكار ندار يا بد حساب باشد و اجبارش غير ممكن يا باعث ناراحتى و درد سر طلبكار شود ، و يا مراجعه به حاكم موجب ذلت و منقصت شأن او مىگردد ، يا طلب هنوز مدت داشته باشد و بدهكار قبل از وقت نمىپردازد ، در اين چند صورت حج واجب نمىشود و طلبكار مستطيع نمىگردد .
مسأله 24 - هر صاحب صنعتى مانند آهنگر و بنا و نجار و خياط و مانند اينها از كسانى كه كسبشان كفاف مخارج خود و عائله شان را مىدهد ، در صورتى كه از بابت ارث يا غير آن مالى به دست آورند كه جواب گوى مخارج حج و زندگىشان باشد در موقع رفتن و برگشتن باشد ، حج بر آنها واجب مىشود .
مسأله 25 - كسى كه از وجوه شرعيه مانند خمس و زكات و امثال اينها زندگى خود را اداره مىكند و بر حسب عادت مخارجش بدون مشقت مضمون و حتمى باشد ، در صورتى كه داراى مقدارى پول گردد كه وافى به هزينه حج و مخارج عيالش باشد ، حج بر او واجب مىشود . و همچنين است كسى كه شخص ديگر در تمام مدت زندگى او ، مخارجش را متكفل

12