شرط چهارم : رجوع به كفايت است ، يعنى شخص مكلف بايستى طورى باشد كه پس از برگشتن از حج ، بتواند خود و عائله خود را اداره نمايد و دچار تهيدستى و فقر نگردد پس اگر داراى مبلغى است كه وسيله كسب و سرمايه است كه چنانچه آن مبلغ را صرف حج نمايد ، پس از بازگشت محتاج خواهد بود و بداند كه راه ديگرى براى زندگى مناسب شأن خود نخواهد داشت بر چنين شخصى حج واجب نيست . پس از آنچه ذكر شد ظاهر مىشود كه فروختن چيزهاى ضرورى زندگى مانند منزل مناسب شأن و رختهائى كه براى زينت و آبرو دارد ، و اثاث منزل ، و ابزار كار كه براى زندگى به آنها احتياج دارد و مانند آنها ، مثل كتاب نسبت به اهل علم كه براى تحصيلاتش لازم است ، واجب نيست ، و خلاصه آنچه در زندگى انسان مورد حاجت است و صرفش در راه حج سبب بيچارگى و مشقت شود ، فروشش واجب نيست . بلى ا گر آنها بيشتر از حاجتش باشد واجب است مازاد را براى هزينه حج بفروشد . بلكه كسى كه داراى منزلى است كه مثلا دويست هزار تومان مىارزد و مىتواند آن را فروخته و منزل ديگرى به كمتر خريدارى نموده و بدون مشقت در آن زندگى كند و تفاوت دو قيمت وافى بهزينه حج و هزينه زندگى زن و بچه وى باشد لازم است اين عمل را انجام داده و به حج برود مسأله 20 - هر گاه انسان مالى داشته كه به جهت احتياج به آن

10