< صفحة فارغة > [ واجبات طواف ] < / صفحة فارغة > و امّا واجبات داخل در حقيقت آن :
< صفحة فارغة > [ اوّل ابتداء كردن است به حجر الأسود ] < / صفحة فارغة > پس اوّل : ابتداء كردن است به حجر الأسود به نحوى كه تمام بدن او مرور كند بر تمام حجر الأسود ، و چون تحقق اين معنى بر وجه حقيقت بسيار متعسّر بلكه متعذّر است ، اكتفا مىشود در تحقق آن به آن كه محاذى نمايد پيشترين اجزاء بدن خود را با پيشترين اجزاء حجر الأسود ، و لهذا كلام واقع شده در تعيين جزئى كه از انسان مقدّم بر همه اجزاء بدن اوست ، كه آيا آن جزء طرف بينى است ، يا طرف انگشت ابهام پاها است ، يا مختلف مىشود ، حتّى آن كه در بعضى كه فى الجمله بطيناند جزء اوّل شكم است .
و اما جزء مقدّم حجر الأسود پس در زير تنكه نقره پنهان است و پر واضح است كه ملاحظهء محاذات مذكوره در غايت تعسر است خصوصا با ازدحام شيعه و سنى در طواف ، با آن كه در آن جا دو سنگ نصب كرده‌اند كه شخص طواف كننده به ملاحظهء آنها تحصيل علم يا مظنه به محاذات حجر الأسود مىكند ، لهذا اختلاف واقع شده ميانهء علماء متاخّرين قدّس اللَّه اسرارهم در رفع اين مشقت و حرج بر چند وجه :
وجه اوّل : منع وجوب ابتداء به اوّل حجر الأسود است < صفحة فارغة > [ بلكه ] < / صفحة فارغة > آن قدر كه واجب است ابتداء به حجر است نه اوّل آن .
وجه دوّم : آن كه محاذات عرفيه كفايت مىكند يعنى همين قدر كه در عرف گويند كه مقابل اوّل حجر الأسود است .
وجه سوّم : آن كه شخص مكلَّف از اندكى پيشتر نيّت كند كه ابتداء دور واجب از محاذى حجر بوده باشد و انتهاء آن به همان موضع محاذى ،

52