نداشته ، و مانند اين است هر گاه بدهى قهرى پيدا كند مثل اين كه از روى خطا مال كسى را تلف كند و اگر داراى خود را صرف حج نمايد نتواند عوض او را به صاحبش بدهد . بلى تلف كردن عمدى وجوب حج را از بين نمىبرد بلكه حج بر مستقر خواهد بود ، و لازم است حج را هر چند به سختى و گدائى باشد ، بجا آورد .
اينها كه گفته شد فقط در مورد تلف زاد و راحله است و اما تلف مالى كه در بلد خود براى زندگى جا گذاشته كاشف از اين نيست كه از اول مستطيع نبوده ، بلكه در اين صورت حجش كافى و بعد از آن حجى بر او نيست .
مسأله 43 - اگر انسان مالى داشته باشد كه به مقدار مصارف حج باشد ، ولى عقيده اش اين بوده كه كافى نيست ، يا غفلت داشته ، يا غافل از وجوب حج بوده ، غفلتى كه معذور بوده حج بر او واجب نيست ، و اما اگر شك داشته يا غافل از وجوب حج باشد و منشأ غفلتش تقصير بوده ، سپس دانست يا يادش آمد بعد از آن كه مالش تلف شده و متمكن از حج نشد ظاهر اين است كه حج بر ذمه وى

32