احتياج دارد كه اگر زن نگيرد به حرام مىافتد ، آيا كدام مقدم است و وظيفه پدر بزرگ چيست ، ازدواج براى نوه‌اش يا حج ؟
ج - حج خودش مقدم است مگر اين كه ازدواج نوه از مخارج عرفى او محسوب شود و نتواند هم براى او ازدواج كند و هم به مكه برود .
54 - س - اينجانب با داشتن استطاعت مالى و هفتاد و دو سال سن ، چون معتاد به خوردن ترياك هستم طبق مقررات كشورى ، اداره بهداشت از رفتن حج جلوگيرى مىكند ، از نظر شرع تكليف حج چيست ؟
ج - اگر قبلا مستطيع بوده ايد و با امكان ، حج نرفته‌ايد حج بر شما مستقر شده است ، و اگر قبلا استطاعت نداشته ايد در فرض مذكور مستطيع نيستيد ، مگر آن كه بتوانيد ، ولو با ترك ترياك ، تحصيل اجازه كنيد و به مكه برويد .
55 - س - آيا از منافع خمس و زكات ، كسى مستطيع مىشود يا نه ، و آيا خمس و زكات جزء تركه ميت است يا نه ؟
ج - چنانچه به عنوان مصرف از طرف ولى امر به او داده شده ، مالك شده و جزو تركه او محسوب است ، و از منافع آن هم با وجود ساير شرايط مستطيع مىشود .
56 - س - هر گاه كسى سرمايه يا ابزار كار دارد كه اگر مقدارى از آن بفروشد مىتواند با آن زندگى كند بدون زحمت ، و با تفاوت آن قادر بر حج است آيا اين شخص مستطيع است ؟
ج - با وجود ساير شرايط مستطيع است .
57 - س - شخصى باغى دارد كه چند سال است در آمدى نداشته ، اما از نظر قيمت براى سفر حج كافى بوده ، صاحب باغ عرفا اطمينان دارد وقتى باغ ثمر بدهد او هم از كار افتاده خواهد شد و بايد از در آمد باغ امرار معاش نمايد ، آيا اين شخص مستطيع است ؟
ج - اگر تمكن از امرار معاش به غير از در آمد آن باغ نداشته باشد مستطيع نيست .
58 - س - شخصى كه بعد از عمره تمتع ديوانه شده ، آيا لازم است كه او را براى حج محرم كنند و وظيفه چيست ؟
ج - لازم نيست ، و بر ديوانه تكليفى نيست .
59 - س - اگر دختر بچه سه ساله را مادرش در سفر مكه معظمه همراه ببرد ، و در

29