ج - اگر راه براى پسر باز نبوده و از جهت نوبت پدر و نيابت از او راه براى او باز شده است بايد براى پدرش حج كند ، مگر آن كه تبرعا و بدون اجاره به نيابت پدر آمده باشد ، كه در اين صورت مستطيع شده و بايد براى خودش حج بجا آورد ، و گذشت كه به مجرد وصيت و قبول فرزند ، نيابت واجب نمىشود مگر آن كه قبل از استطاعت اجير شود .
44 - س - شخص بجز براى هدى ، استطاعت حج را دارا است ، آيا حج براى او واجب است ؟
ج - بلى مستطيع است و پول هدى ، جزء استطاعت نيست .
45 - س - اينجانب سال گذشته به حج مشرف شده ام و با توجه به فتواى حضرت عالى كه فرموده‌ايد طلابى كه به شهريه حوزه نياز دارند مستطيع نيستند و در صورتى مستطيع مىشوند كه از وجوه شرعيه مستغنى باشند ، لذا اينجانب مقدار پولى با افراد ذيحق ( پدر و همسايه ) مبادله و دستگردان كردم و به عنوان اين كه نسبت به بنده ذيحق هستند به آنان بخشيدم و ايشان آن را جهت مخارج حج به من برگرداندند ، من هم در تمام اعمال و مناسك حج نيت حجة الاسلام كردم ، آيا اين حج براى اينجانب كفايت از حجة الاسلام مىكند يا نه ؟ ضمنا لازم به تذكر است كه در ثبت نام عمومى سال 1360 پول به حساب ريختم و آن موقع فتواى فوق را نديده بودم و پولى كه دستگردان شده بود جايگزين آن پولى كه در حساب واريز كرده بودم قرار گرفت ، بفرمائيد آيا عين پول مبذول بايد هزينه باشد يا بذل آن كافى است ؟
ج - در فرض سؤال احوط آن است كه بعدا اگر استطاعت پيدا كرديد حج را اعاده نمائيد .
46 - س - شخصى قدرت مسافرت حج را ندارد و از قادر شدن بعد هم مأيوس است و استطاعت مالى هم ندارد ، اگر به او بذل نفقه حج نمايند آيا بايد قبول كند و نايب بگيرد يا اين كه قبول واجب نيست ، و نيز اگر او را مهمان كنند حج واجب مىشود تا استنابه كند يا خير ؟
ج - در فرض مرقوم حج واجب نيست .
47 - س - اگر در ميقات مستطيع شد و حجة الاسلام بجا آورد ، مجزى است يا نه و آيا در فرض مسأله رجوع به كفايت ، شرط است يا نه ؟

27