دوم - آن كه هيچ يك از دو موقف را درك نكند نه اختيارى آنها را و نه اضطرارى را ، پس اشكالى نيست در بطلان حج او ، و بايد به همان احرام حج عمره مفرده كه عبارت است از طواف و نماز آن و سعى و تقصير و طواف نساء و نماز آن بجا آورد و از احرام محل شود ، و اگر گوسفند همراه داشته باشد احتياطا ذبح كند ، و بايد سال ديگر ، حج بجا آورد اگر شرايط استطاعت را دارا باشد ، در صورتى كه درك نكردن موقف بواسطه عذر باشد .
مسأله 1 - اگر درك نكردن دو موقف كه ذكر شد از روى تقصير بوده حج بر او مستقر مىشود و بايد سال ديگر چه شرايط باشد يا نباشد به حج برود .
مسأله 2 - احتياط مستحب آن است كه اين شخص كه حج او باطل شد و بايد عمره بجا آورد نيت عدول به عمره مفرده بكند .
سوم - آن كه درك كند اختيارى عرفه را با اضطرارى مشعر در روز ، يعنى اضطرارى نهارى مشعر را ، پس اگر اختيارى مشعر را عمدا ترك كرده باشد حج او باطل است ، وإلا صحيح است .
چهارم - آن كه درك كرده باشد اختيارى مشعر را با اضطرارى عرفه ، پس اگر اختيارى عرفه را عمدا ترك كرده حج او باطل است و الا صحيح است .
پنجم - آن كه درك كرده باشد اختيارى عرفه را با اضطرارى شب مشعر يعنى قبل از طلوع صبح ، پس اگر اختيارى مشعر را با عذر ترك كرده است چنانچه گفته شد حج او صحيح است ، و الا باطل است بنابر احتياط واجب .
ششم - آن كه درك كرده باشد اضطرارى ليلى مشعر و اضطرارى عرفه را پس اگر صاحب عذر باشد و اختيارى عرفه را عمدا ترك نكرده باشد ظاهرا حج او صحيح است ، و غير صاحب عذر اگر اختيارى يكى را عمدا ترك كرده باشد حجش باطل است بنابر اقوى در يكى ، و بنابر احتياط در ديگرى كه اختيارى مشعر باشد . و اگر به غير عمد باشد احتياط واجب در بطلان است .
هفتم - آن كه درك كرده باشد اضطرارى عرفه و اضطرارى يومى مشعر را ، پس اگر ترك يكى از دو اختيارى را عمدا كرده باشد حج او باطل وإلا صحت بعيد نيست

199