ضامنند بلى اگر ميت تركه نداشته باشد ، بر وارث ، حج او واجب نمىشود .
مسائل متفرقه استطاعت مسأله 1 - اگر زنى شوهرش از دنيا برود و در حيات شوهرش استطاعت مالى نداشته باشد و بعد از مردن او از ارث شوهر ، استطاعت مالى پيدا كند ولى از جهت مرض نتواند به حج برود در صورتى كه مرض او به نحوى است كه قدرت بر رفتن به حج ندارد مستطيع نشده و حج بر او واجب نيست و همچنين اگر بعد از مردن شوهر ، شغل يا زراعت يا صنعتى كه بتواند بعد از برگشتن از حج ، زندگى خود را اداره كند نداشته باشد مستطيع نمىشود هر چند ارثى كه برده براى رفتن به حج و برگشتن كافى باشد .
مسأله 2 - زنى كه مهريه‌اش وافى براى مخارج حج هست و آن را از شوهر خود طلبكار است اگر شوهرش تمكن از اداء آن را ندارد ، زن حق مطالبه ندارد و مستطيع نيست و اگر تمكن دارد و مطالبه آن براى زن مفسده‌اى ندارد با فرض اين كه شوهر نفقه و مخارج زندگى زن را مىدهد لازم است زن ، مهريه را مطالبه كند و به حج برود و چنانچه براى او مفسده دارد مثل اين كه ممكن است مطالبه به نزاع و طلاق منجر شود كه براى زن مفسده دارد ، مستطيع نشده است .
مسأله 3 - با وجوه شرعيه مثل سهم امام و سهم سادات ، شخص مستطيع نمىشود و اگر به مكه برود كفايت از حجة الاسلام نمىكند .
مسأله 4 - اگر كسى منزل گران قيمتى دارد و در صورتى كه آن را بفروشد و منزل ارزانتر بخرد و با تفاوت قيمت آن بتواند به حج برود ، چنانچه منزلى كه دارد زائد بر شئون او نباشد لازم نيست آن را بفروشد و با اين فرض مستطيع نيست و اگر زائد بر شئون او باشد با وجود ساير شرائط مستطيع است .
مسأله 5 - كسى از راه كسب يا غير كسب مخارج رفتن و برگشتن حج را دارد و بعد از برگشتن از حج مقدارى از مؤنه زندگى خود را از در آمد كسب مثل منبر و بقيه را از شهريه‌اى كه از وجوه شرعيه است تأمين مىكند اگر در راه اداره زندگى بعد از

17