زمين بوده اند خبر دهد ، و اگر معلوم شود مال هيچ كدام آنان نيست ، مال خود او مىشود و بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1751 ) : اگر در ظرفهاى متعددى كه در يك جا دفن شده مالى بيابد كه قيمت آنها روى هم 15 مثقال طلا باشد ، بايد خمس آن را بدهد ، ولى چنانچه در چند جا گنج يافت ، هر كدام آنها كه قيمتش به اين مقدار برسد ، خمس آن واجب است و گنجى كه قيمت آن به اين مقدار نرسيده است خمس ندارد .
( مسأله 1752 ) : اگر دو نفر گنجى يافتند كه قيمت آن به 15 مثقال طلا برسد ، هر چند سهم هر يك آنان به اين مقدار نباشد بايد خمس آن را بدهند .
( مسأله 1753 ) : اگر حيوانى مانند ماهى بخرد و در شكم آن چيز ارزشمندى بيابد چنانچه احتمال دهد مال فروشنده است بايد به او خبر دهد ، و نيز اگر مالك قبلى داشته بايد از او سؤال كند ، و چنانچه وى نشانه اش را به او گفت به وى بدهد ، و گر نه به يابنده مىرسد و در حكم منافع كسب است .
4 - مال حلال مخلوط به حرام ( مسأله 1754 ) : اگر مال حلال با مال حرام به طورى مخلوط شود كه شخص نتواند آنها را از يكديگر تشخيص دهد و صاحب مال حرام و مقدار آن هيچ كدام معلوم نباشد ، و نداند كه مقدار حرام كمتر از خمس است يا زيادتر ، بايد خمس همه مال را بدهد ، و احتياط آن است آن را به قصد ما في الذمه ، اعم از خمس يا صدقه اداء كند ، و مصرف آن مانند ديگر خمسها مىباشد . و پس از دادن خمس ، بقيه مال حلال مىشود ، و اگر از جهت ديگرى متعلق خمس باشد بايد خمس ديگرى نيز بدهد ، و اگر بداند مال حرام بيشتر از خمس است به احتياط لازم آن مقدار زائد را به عنوان مجهول المالك بدهد .
( مسأله 1755 ) : مال حلال مخلوط به حرام كه شخص مقدار حرام را مىداند - كمتر از خمس باشد يا بيشتر - ولى صاحب آن را نمىشناسد ، بايد مقدار حرام را به نيت صاحبش صدقه بدهد ، و احتياط واجب آن است كه از حاكم شرع هم

312