باشد به مباح بودن فعل حرامى و يا به جواز ترك واجبى در اين صورت امر به معروف و نهى از منكر ، ساقط مىشود . و همينطور است در هر موردى كه تارك واجب و فاعل حرام عذر داشته باشد . بلى از راه تنبيه غافل و ارشاد جاهل ، تنبيه و ارشاد ، لازم است .
پنجم : آن كه در امر و نهى او مفسده و ضررى براى خود او يا مسلمان ديگرى نباشد ، پس با احتمال عقلائى به ضرر و مفسده ، ساقط مىشود .
مسأله 25 - بجاى آوردن معروف و ترك نمودن منكر ، بر هر مسلمان ، واجب است و لكن آنان كه امر و نهى مىكنند بايد در عمل به معروف و ترك منكر ، بر ديگران ، پيش قدم باشند زيرا عمل ، شرط تأثير گفتار است .
س 26 - بنا بر نقل صاحب جواهر از شيخ بهائى ، بعضى از علماء شرطى بر شرائط امر به معروف و نهى از منكر افزوده‌اند و آن اين است كه آمر به معروف ، عادل و پاى بند به معروف باشد و ناهى از منكر ، خود از بديها و محرمات ، بر كنار باشد و استدلال فرموده‌اند به اين كه خداوند ، در قرآن فرموده : ( أتأمرون الناس بالبر وتنسون أنفسكم ) و نيز فرموده ( لم تقولون ما لا تفعلون ) و فرموده ( كبر مقتا عند الله أن تقولوا ما لا تفعلون ) اكنون نظر مبارك حضرتعالى در اين مطلب چيست ؟ .
ج - البته واجب است كه آمر به معروف و ناهى از منكر ، خود عامل به معروف و تارك منكر باشد و تأثير امر و نهى ، در غير اين صورت ، كمتر است ولى ظاهرا اعتراض و توبيخ اين آيات شريفه ، متوجه به جنبه مراعات نكردن خود آمر و ناهى است نه به جنبه امر به معروف و نهى از منكر .
س 27 - امر به معروف و نهى از منكر ، در مرتبه ضرب و قتل ، مشروط به اذن امام است يا بين اين دو ، تفصيل است ؟ .
ج - قتل ، در امر به معروف و نهى از منكر ، موجب انتفاء موضوع است و يكى از شرائط امر به معروف و نهى از منكر ، احتمال تأثير است كه با وجود قتل ، محلى براى تأثير ، باقى نمىماند و قتل در غير مواردى كه شرع بالخصوص بعنوان قصاص يا حد يا مدافعه از جان و مال و ناموس تجويز فرموده و در جاى خود تفصيل آن ذكر شده ، جايز نيست و در ضربى كه موجب جراحت شود نيز احتياط واجب ،

521