اگر مكه برود و بعد از برگشتن ، زكات را بدهد مجزى از حجة الاسلام است يا نه و فرقى بين عالم به مسئله و جاهل به آن هست يا نه ؟ .
ج - واجب است زكات را بدهد و اگر زائد بر آن ندارد ، مستطيع نيست و اين حج مجزى از حجة الاسلام نيست . بلى اگر به مقدار زكات داشته باشد و بعلاوه به مقدار استطاعت هم داشته باشد مستطيع است و حج بر او واجب است و در اين صورت حج او مجزى از حجة الاسلام است اگر چه عصيانا زكات را تأخير انداخته و فرقى بين عالم و جاهل نيست .
س 38 - الرجل لم يكن مستطيعا و لكن قسم الله له الوصول إلى بيت الله الحرام بصفة طعام الحاج و نوى ان ينوب عن احد ابويه بدون ان يوصى اليه بالنيابة وطاف طواف النساء و لم يطفه لنفسه جاهلا متعمدا ولا يمكنه الحج مرة اخرى لعدم نفقه الطريق كما لا يخفى على سماحتكم في هذا الوقت من أجرة الطائرة ولا يتمكن من طريق آخر فهل يجوز له أن يستنيب من يطوف طواف النساء نيابة عنه ؟ .
ج - يجب على النائب أن يطوف طواف النساء عن المنوب عنه ولا يصح أن ينوبه لنفسه فعلى هذا ، لا إشكال في صحة طوافه نيابة عن أحد أبويه في الفرض ولا يجب عليه طواف النساء لنفسه . نعم في المسئلة إشكال آخر من جهة إنه إذا كان متمكنا من شراء الهدى ولا يختل أمر معاشه بعد الرجوع من الحج بذلك ، حصلت له الأستطاعة وكان الواجب عليه الحج لنفسه ، وحيث لم يأت به وجبت عليه حجة الإسلام ولو متسكعا .
س 39 - بنده كه يكى از دبيران آموزش و پرورش تهران هستم در سال گذشته در اثر اضافه كارى كه يك جا دريافت نمودم پولم به اندازه سفر حج رسيد و من تصميم به ثبت نام گرفتم و تمام مدارك را حاضر كردم ولى در موقع ثبت نام گفتند بايد حتما برگ خاتمه خدمت داشته باشى و چون من در آن موقع ، خدمت سربازى را در وزارت آموزش و پرورش و محل كارم مىگذراندم از ثبت نام من جلوگيرى به عمل آمد حال در خرداد ماه امسال - 1355 - سربازى من تمام مىشود ، در اين صورت آيا در سال گذشته ، واجب الحج بوده‌ام يا نه ؟ در صورتى كه در آن موقع ، تازه متأهل شده بودم و با پدرم زندگى مىكردم و خانه جداگانه نداشتم و بعد

437