و بدهى بانكى خود را بپردازد يا نه ؟ .
ج - گرفتن قرض ربوى حرام است و لكن اگر به يكى از عناوين محلله بگيرد مانع ندارد و اما راجع به فروش مال اگر فعلا ممكن است ، اگر چه به كمتر از قيمت باشد ، واجب است بفروشد و در همين سال به حج برود و اگر فروش آن ممكن نيست مگر به قيمت بسيار كم كه اجحاف است ، در اين سال واجب نيست حج بجا آورد و لازم نيست قرض كند لكن اگر قرض كرد و متمكن از اداء حج شد حجة الاسلام او صحيح است و اين احكام در صورتى است كه سال اول استطاعت او باشد و اما اگر از سالهاى قبل مستطيع بوده و مسامحه در اداء حج نموده تأخير آن به هيچ وجه جايز نيست .
س 31 - اين جانب . . . ساكن مازندران قصد تشرف به مكه داشتم هر چه كردم موافقت نشد اكنون شخصى مىگويد اگر مبلغ 25 هزار تومان به من بدهى نام تو را در ليست كسانى كه اسمشان در آمده و عازم مكه‌اند خواهم نوشت ، استدعا از آن مرجع بزرگ دارم كه وظيفه مرا بيان نموده و بفرمائيد كه آيا با اين شرائط بايد به مكه بروم يا نه ؟ .
ج - اين اجحاف است و تحمل آن واجب نيست و در صورتى كه سال اول استطاعت باشد مانع از حصول استطاعت است ، مكرر نظير اين سؤال از حقير شده است و على الإسلام السلام اذ قد بليت الأمة برعاة أمثال هؤلاء . بعيد مىدانم كه مقامات مملكت با امتحاناتى كه سازمان اوقاف در اين چند سال داد از اين سوء استفاده‌ها مطلع نباشند معذلك براى اين كه مردم را در انجام امور مذهبى گرفتار و در زحمت بيندازند و آزادى آنها را سلب نمايند با اين كه سفر به تمام نقاط دينا حتى به مراكز قمار و فحشاء آزاد است در سفرهاى مذهبى و حج و زيارت مداخله مىنمايند و از جهات متعدد مردم را ناراضى و خشمگين مىسازند كه در مواقف حج و مشاهد مشرفه نيز آنان را از نفرين فراموش ننمايند . مكرر اعلام نموده‌ايم كه غرض از تأسيس سازمان اوقاف در اختيار گرفتن مذهب براى اجراء مقاصد دستگاه و سلب استقلال از روحانيت و بى اثر كردن مساجد و مشاهد و برنامه‌هاى مذهبى است اگر مقامات بناى ضديت با اسلام و قصد تغيير شخصيت اسلامى جامعه را

434