فروش رفت ؟
ج - سر سال بايد حساب شود مثل مال التجاره . بلى تأخير اداء تا موقع فروش ، با اذن حاكم شرع مانعى ندارد .
س 326 - كسى كه امكان ندارد كه حساب دكان و اجناس آن را بنمايد - مانند دارو فروش - تكليفش در آخر سال ، چيست ؟ .
ج - در فرض سؤال ، لازم است منافع سال را در آخر سال ، حدسا تعيين كند و خمس را بپردازد و بعد از آن رسيدگى نمايد چنانچه بيش از مقدار تعيين شده بوده بقيه را نيز بدهد و چنانچه كمتر بوده ، به نسبت ، از بدهى خود ، كسر نمايد .
س 327 - شخصى - با گذشت چندين سال از تكليفش - تاكنون خمس نداده ملكى را به قيمت كمى خريده بعد قيمت آن بالا رفته و با ملك ديگر معاوضه نموده و به چند برابر قيمت خريدش فروخته و باز از اين پول ، ملك ديگر خريده اكنون بايد خمس قيمت سابق را بدهد يا خمس قيمت زمان معاوضه و بيع را اداء نمايد ؟ .
ج - اين مسأله ، صور مختلف دارد يك صورت آن اين است كه ملك را با پول خمس داده يا پولى كه متعلق خمس نمىشود - مثل ارث - براى غير تجارت خريده باشد در اين صورت پس از معاوضه با ملك ديگر ، به مبلغى كه عوض ، با بهاى خريدارى شده معوض ، تفاوت دارد خمس تعلق مىگيرد و وقتى عوض را فروخت معامله ، نسبت به خمس آن ، فضولى ، و با اجازه ولى خمس ، بهاى آن به او پرداخت مىشود و نسبت به چهار خمس بقيه ، آنچه از قيمت روز معاوضه ، ترقى كرده خمس دارد و اگر با عين پول زمين معوض ، بدون مراجعه به ولى خمس ، زمين ديگر ، خريده باشد در صورتى كه ولى خمس ، معامله قبلى را با اين معامله كه فضولى واقع شده اجازه نمايد ، معادل خمس قيمت عوض و خمس ترقى قيمت چهار خمس آن را بايد بابت خمس بپردازد و خمس آنچه را از معامله سوم نيز فائده برده پس از فروش ، بدهد و صورت ديگر مسأله اين است كه با پول خمس نداده زمين را خريده باشد و صورت ديگر اين كه معامله سوم با ثمن كلى واقع شده باشد . صورت ديگر اين است كه معاملات به قصد تجارت انجام شده باشد . ديگر آن كه ولى خمس معامله فضولى

379