از كشاورزى و يا شغلهاى ديگر ، استفاده‌هائى مىنمايد و نيز گاهى بين سال ، انتفاع معدن ، به نصاب مىرسد و از شغلهاى ديگرش ضرر كرده و بالعكس از اشجار باغ يا از محصول رعيتى ، فوائدى بدست مىآورد ولى از رشته معادنش ضرر مىكند آيا مىتواند از نفع يكى از شغلهايش جبران خسارت شغل ديگر را بنمايد يعنى در آخر سال ، نفع و ضرر رشته‌هاى مختلفش را با هم سنجيده اگر در عين حال ، سودى نموده بود خمس همان را بدهد يا نه ؟ .
ج - در رشته‌هاى كسب اگر سرمايه ، يكى باشد ، مىشود ضرر يك رشته را در سال ، با نفع رشته ديگر ، تدارك نمود به اين معنى كه روى هم رفته در اين چند رشته ، بعد از سال اگر نفع باقى است خمس بدهد و الا خمس ندارد لكن معدن را حين تملك بايد اگر به حد نصاب رسيد بعد از مخارج مربوط به معدن تخميس نمايد چه از رشته‌هاى ديگر نفع كرده باشد ، چه ضرر .
س 80 - شخصى چند رشته كسب دارد مثل اين كه قالى بافى و زراعت و باغبانى مىكند و از يك رشته نفع برده و از ديگرى ضرر كرده در آخر سال خمس آن را چطور حساب كند ؟ .
ج - احتياط واجب آنست كه خمس آنچه را كه زائد بر مؤنه است بدهد و ضرر رشته‌اى از كسب خود را به منفعت رشته ديگر جبران نكند مگر آن كه رأس المال در همه ، يكى باشد مثل اين كه وجهى را ، در رشته‌هاى مختلف ، سرمايه قرار داده باشد كه در اين صورت جبران - بنا بر اقوى - جايز است .
س 81 - اگر كسى براى كسب و حساب اموال ، سالى معين نموده و چند روز به آخر سال ، مانده از كسب ديگرى نفعى عائدش شد آيا در سالى كه براى كسب اول ، تعيين نموده خمس آن را هم بايد بدهد و يا مىتواند براى كسب دوم ، سال ديگرى را معين كند ؟ .
ج - اگر براى هر دو كسب ، سال واحدى دارد بايد خمس مازاد بر مؤنه از هر دو را در آخر سال بپردازد ولى جايز است براى هر نوع كسب ، سال مخصوصى داشته باشد .

311