س 10 - در رساله عمليه فرموده‌اند : ( ظهر شرعى در بعضى از مواقع سال چند دقيقه پيش از 12 و در بعضى از مواقع سال چند دقيقه بعد از 12 مىباشد ) بنابر اين مرقوم فرمائيد كسى كه در چهار فصل سال ، چند دقيقه ، بعد از ساعت 12 نماز بخواند نمازش صحيح است يا نه ؟ .
ج - با شك در دخول وقت ، لازم است صبر كنيد تا يقين به دخول وقت پيدا كند يا دو شاهد عادل شهادت دهند و يا مؤذن موثق وقت شناس اذان بگويد .
س 11 - آيا در شبهاى مهتابى ، واجب است ، بعد از اذان صبح به مقدارى ، اداء فريضه را تأخير انداخت تا سپيده فجر بر نور ماه غلبه محسوس پيدا كند ، يا در اين باره ، شبهاى مهتابى ، و شبهاى ابرى يكسان است ؟ .
چنان كه استفاده اين معنى ، از جواب حضرت ابى جعفر ثانى عليه السلام در خبر على بن مهزيار محتمل است ، و يا آن كه نظر شريف ، بر تفصيلى است كه مرحوم فقيه همدانى در مصباح الفقيه فرموده‌اند ؟ .
ج - به نظر حقير وقت نماز صبح موقعى است كه فجر صادق طلوع كند ، چه بين باشد چه نباشد ، و تبين موضوعيت ندارد ، و طريقيت دارد . بلى در موارد شك بايد علم به طلوع حاصل شود و فرقى بين شبهاى مهتابى و ابرى نيست .
س 12 - در صورتى كه كسى چندين روز طلوع فجر را رؤيت كند و اين روزها را بر اساس برج شمسى و با ساعت مضبوط يادداشت نمايد چنانچه بعد از گذشتن چند ماه يعنى در سال آينده مثلا كه همان ايام از برج مطابق شبهاى مهتابى و يا ابرى باشد آيا مشاهده حسى سال قبل ، براى حكم به طلوع فجر اين شب ها كافى است ( با اين كه ساعات طلوع و غروب هر روز با همان روز از ديگر سالهاى شمسى مساوى است ) و يا اين كه اين مورد هم مشمول رؤيت تقديرى خواهد بود ؟ .
ج - از هر طريقى كه علم حاصل شود كافى است والله العالم .
س 13 - بفرمائيد نصف شب را كه آخر وقت نماز عشاء است بايد از طلوع فجر حساب كرد يا طلوع آفتاب ؟ .
ج - نظر فقهاء عظام درباره نصف شب مختلف است . بعضى شب را

127