به مقدار زائد تعلق نمى گيرد اگر چه احوط [1] تعلق خمس بر مقدار زائد است .
( مسأله 1590 ) : قيمت كنيز و غلام و حيوان سوارى [2] و ظروف و كتب و لباس و مسكن و اسباب منزل از آنچه كه شخص به آن نياز داشته باشد [3] داخل در مخارج ساليانه بوده و خمس به آنها تعلق نمى گيرد و معتبر در تمام اينها شأن هر شخص مى باشد .
( مسأله 1591 ) : صدقات و خيرات و هدايا و مخارج ازدواج و ميهمانى و مسافرتهاى حلال از زيارت عتبات مقدسه و حج مستحبى و امثال آنها نيز علاوه بر موارد مذكور در مسأله قبل جزء مخارج ساليانه شخص محسوب شده و خمس به آنها تعلق نمى گيرد و ليكن در اين موارد ميانه روى و شأن شخص شرط نمى باشد [4] مگر در مخارج سفر .
( مسأله 1592 ) : آنچه ظالم به زور از انسان مى گيرد و نيز ضررهائى كه به تجارت و زراعت آن سال شخص وارد مىشود خصوصا زيان وارد بر يك تجارت و زراعت [5] ، همگى جزء مخارج ساليانه مى باشد و ليكن احوط در

[1] ميرزاى شيرازى - محمد كاظم طباطبائى : اين احتياط ترك نشود .
[2] محمد باقر شيرازى : اتومبيل سوارى و ماشين لباسشويى و ساير وسائل مستحدثه كه در اين زمان متداول و مرسوم است نيز به مقدار شأن هر شخص جزء مؤونه بوده و از متعلق خمس مستثنى است .
[3] محمد باقر شيرازى : اما وجوب خمس به آنچه كه در اين زمان مرسوم است كه افراد كم بضاعت و طبقه پائين جامعه خمس خود را به افرادى كه زندگى آنها در سطح بالاترى بوده و بلكه به مراتب بيشتر و بهتر از آنها باشند مشكل به نظر مى رسد مگر آنكه مصالح دينى مسلمى در ميان باشد .
[4] محمد باقر شيرازى : احوط مراعات آن است .
[5] محمد باقر شيرازى : ميزان آن است كه بدانيم متداول آن شخص يا صنف و يا بلد چيست و آيا سال تجارتهاى مختلف يكى است و يا =

514