ولى اجحاف و اغفال مسلمين مذموم است .
21 - س - به ساكنين مكه همه ساله حج واجب است يا نه ؟
ج - بر هر مستطيع خواه ساكن حرم باشد يا بعيد در عمر ، بيش از يك مرتبه حجة الاسلام واجب نيست بلى از جهات ديگر ممكن است در سالهاى ديگر بر بعضى واجب شود .
22 - س - طلبه‌اى كه قيمت كتابهاى او از مصارف حج بيشتر است آيا واجب است كه كتابهايش را بفروشد يا قرض نمايد و به حج برود در حالى كه برايش ممكن است كه بعدها تدريجا همان كتابها را تهيه نموده و يا قرض را ادا كند ؟
ج - در صورتى كه كتابها مورد حاجت فعلى او نباشد و فروش آنها ممكن باشد واجب است - ولو با استقراض - به حج برود .
23 - س - شخصى مديون است بدين حال يعنى وقت پرداخت آن رسيده و قادر بر اداء آن مىباشد و دائن جدا مطالبه دين خود مىنمايد و به هيچ وجه راضى به تأخير نيست آيا جايز است چنين شخصى قبل از اداء دين به حج مشرف شود يا نه و حج واجب يا مستحب از او صحيح است يا نه ؟
ج - در صورتى كه شخص مديون ، ثروتمند باشد اداء دين و بجا آوردن حج هر دو بر او واجب است و اگر عصيانا اداء دين نكرده مكه برود حج او صحيح است ولى گناه كرده بلى اگر قبلا مستطيع نبوده و فعلا هم اگر دين را اداء بكند نمىتواند به مكه برود حج بر او واجب نيست زيرا مستطيع نيست لكن معذلك اگر معصيت كند و حج برود حج او صحيح است و بعد از حصول استطاعت ، واجب است دوباره به مكه برود و در صحت حج ، فرقى بين حج واجب و مستحب نيست .
24 - س - شخصى كه استطاعت بدنى و مالى داشته و عصيانا به مكه

14