وآخر جماع كند وكفاره نداده باشد يك كفاره مىدهد وآن كفاره ء بيشتر است كه يك دينار باشد . والله العالم .
( 51 ) س 51 : سابق بر اين از سركار استفتائى در خصوص غسل شده بود كه نه ارتماسى نه ترتيبى ، وغسل باطل بود ، استفتائى شده بود كه چنين مىدانستم كه غسل صحيح است وبه هيچ وجه عدم صحّت به خاطرم خطور نكرده ، عبادت به آن غسل صحيح است يا نه ؟ در جواب فرموده بوديد كه : نظر به اين كه تكليف ما فوق علم نمىباشد وحق در مسأله آن است كه هر گاه كسى يقين قطعى بكند كه رأى مجتهد او در فلان مسأله چنين است به نوعى كه تشكيك نداشته باشد وخلاف آن به خاطر او خطور نكند همان چه فهميد تكليف او است وبه جز از آن تكليفى ندارد ، وعبادتى كه با چنين علمى كند صحيح است ومجزى است واگر چه فى الواقع اشتباه كرده باشد ، پس از قرار سؤال عباداتى كه با چنين غسلى شده صحيح است وآن غسل هم صحيح بوده است . والله العالم ( 1 ) ( 52 ) س 52 : در وسيلة النجاة فرموده ايد : باب سوم در بيان مطهرات ، ودر اين باب چند فصل است ، فصل اول در تطهير به آب ، فصل دوم در تطهير به آفتاب ، تا مىرسد به فصل سوم در تطهير زمين : بدان كه زمين پاك مىكند زير كفش وفلان را تا مىرسد به اينجا كه مىفرماييد : در پاك شدن به برداشتن خاك وماليدن بر آنها يا به راه رفتن بر آجر يا حصير يا گياه زمين يا چوب احتمالى هست ، واحوط عدم اكتفاء به آن است ، بفرماييد كه ترك اين احوط واكتفا كردن به آنها جايز است وپاك مىشود يا نه ؟
ج : بلى جايز است اكتفا وپاك مىشود ، اما مراعات احتياط در مثل اين مقام بيشتر مطلوب است ، بيان اين آن است كه فتوايى كه گفته مىشود گاهى گفته

( 1 ) ظاهراً اين سؤال بىجواب مانده ويا در نسخه هايى كه در اختيار است نوشته نشده است .

42