چهاردهم : دابه كسى جنايتى كه بر كسى بكند چند قسم دارد :
اوّل : آن كه صاحب دابه سوار باشد و راند ، در اين صورت مشهور آن است كه سواره ضامن است آن چه جنايت كند دابه بدست خود اجماعا ، و بسر خود بنا بر مشهور ، و جنايتى كه به پا كند ضامن نيست .
دوّم : آن كه سوار باشد و ايستاده باشد در اين صورت مشهور آن است كه ضامن است جنايت سر و دستها و پاها را .
سيّم : آن كه پياده باشد و سر دابه را كشد ، ضامن جنايت سر و دستها هست ، و ضامن جنايت پاها نيست .
چهارم : آن كه پياده باشد و پيش انداخته باشد و براند مشهور آن است كه جميع جنايتهاى آن را ضامن است .
پنجم : آن كه در جميع اين صور ، ديگرى آن دابه را رم بدهد و به آن سبب جنايتى بكند ضمان بر آن كسى است كه آن را رم داده است ، بلكه از بعضى روايات ظاهر مىشود كه اگر كسى چيزى در راه بگذارد كه دابه رم كند جنايتى كه بكند بر او است . [1] ششم : آن كه دابه از ديگرى باشد و شخصى به كرايه ، يا عاريه سوار باشد ، اگر صاحب همراه نباشد در همهء اقسام مثل سابق است ، و اگر صاحب همراه باشد مشهور آن است كه صاحب ضامن جنايتها است نه سواره ، و اگر در اين صورت دابه سواره را بيندازد ، صاحب دابه ضامن نيست ، مگر آن كه به سبب او شده باشد ، چنانچه عادت بعضى از مكاريان راه مكه است .
هفتم : آن كه شخصى غلام خود را سوار دابه كند ، اگر غلام نابالغ باشد جنايت دابه بر آقا است ، و اگر بالغ باشد ، اگر جنايت بر بدن كسى واقع شده تعلَّق به قيمت غلام مىگيرد ، و بعضى گفته‌اند : اگر به رخصت مولى سوار شده است بر مولى است .
و اگر جنايت بر مال كسى واقع شده است اكثر گفته‌اند : مولى ضامن نيست ، و ليكن بعضى گفته‌اند : بعد از آزادى از او مىگيرند ، و بعضى گفته‌اند : او را سعى مىفرمايند كه ديه را كسب كند و بدهد .

[1] فروع كافى 7 : 351 ح 3 .

124