ج : به طور كلَّى اگر اختلاف بين افق دو شهر به مقدارى باشد كه با فرض رؤيت هلال در يكى ، هلال در ديگرى قابل رؤيت نباشد ، رؤيت آن در شهرهاى غربى براى مردم شهرهاى شرقى كه خورشيد در آنها قبل از شهرهاى غربى غروب مىكند ، كافى نيست ، بر خلاف عكس آن .
< صفحة فارغة > [ س 841 اگر بين علماى يك شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد ] < / صفحة فارغة > س 841 : اگر بين علماى يك شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مكلَّف ثابت بوده و به دقت همهء آنها در استدلال خود مطمئن باشد ، وظيفهء واجب كلَّف چيست ؟
ج : اگر اختلاف دو بيّنه به صورت نفى و اثبات باشد ، يعنى يكى مدعى ثبوت هلال و ديگرى مدعى عدم ثبوت آن باشد ، اين اختلاف موجب تعارض دو بينه و تساقط هر دو است ، و وظيفه مكلَّف اين است كه هر دو نظر را كنار گذاشته و در بارهء افطار كردن يا روزه گرفتن به آن چه كه مقتضاى اصل است ، عمل نمايد . ولى اگر بين ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند ، به اين صورت كه بعضى از آنها مدعى رؤيت هلال باشند و بعضى ديگر مدعى عدم مشاهدهء آن ، قول كسانى كه مدعى رؤيت هلال هستند ، در صورت عادل بودن ، حجت شرعى براى مكلَّف است و بايد از آن متابعت كند ، و همچنين اگر حاكم شرعى حكم به ثبوت هلال نمايد ، حكم وى حجت شرعى براى همهء مكلفين است و بايد از آن پيروى كنند .
< صفحة فارغة > [ س 842 اگر شخصى هلال ماه را ببيند ] < / صفحة فارغة > س 842 : اگر شخصى هلال ماه را ببيند و بداند كه رؤيت هلال براى حاكم شرع شهر او به هر علتى ممكن نيست ، آيا او مكلَّف است كه رؤيت هلال را به حاكم اطلاع دهد ؟
ج : اعلام بر او واجب نيست مگر آن كه ترك آن مفسده داشته باشد .
< صفحة فارغة > [ س 843 حكم حاكم به رؤيت هلال ] < / صفحة فارغة > س 843 : همان گونه كه مىدانيد اكثر فقهاى بزرگوار پنج راه براى ثبوت اول ماه شوال در رساله هاى عمليه خود بيان كرده اندكه ثبوت نزد حاكم شرع در ضمن آنها نيست ، بنا بر اين چگونه بيشتر مؤمنين به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع ، روزه خود را افطار مىكنند ؟ شخصى كه از اين راه اطمينان به ثبوت هلال پيدا نمىكند ، چه تكليفى دارد ؟
ج : تا حاكم حكم به رؤيت هلال نكرده ، مجرد ثبوت هلال نزد او ، براى تبعيّت ديگران از وى كافى نيست ، مگر آن كه اطمينان به ثبوت هلال حاصل نمايند .
< صفحة فارغة > [ س 844 اگر ولى امر مسلمين حكم نمايد كه فردا عيد است ] < / صفحة فارغة > س 844 : اگر ولى امر مسلمين حكم نمايد كه فردا عيد است و راديو و تلويزيون اعلام كنند كه هلال در چند شهر ديده شده است ، آيا عيد براى تمامى نواحى كشور ثابت مىشود يا فقط براى شهرهايى كه ماه در آنها ديده شده و شهرهاى هم افق با آنها ، ثابت مىگردد ؟
ج : اگر حكم حاكم شامل همهء كشور باشد ، حكم او شرعاً براى همهء شهرها معتبر است .
< صفحة فارغة > [ س 845 كوچكى هلال و باريك بودن و اتصاف آن به خصوصيات هلال شب اول ] < / صفحة فارغة > س 845 : آيا كوچكى هلال و باريك بودن و اتصاف آن به خصوصيات هلال شب اول ، دليل بر اين محسوب مىشود كه شب قبل شب اول ماه نبوده ، بلكه شب سىام ماه قبلى بوده است ؟ اگر عيد براى شخصى ثابت شود و از اين راه يقين پيدا كند كه روز قبل عيد نبوده ، آيا قضاى روزهء روز سىام ماه رمضان را بايد به جا آورد ؟
ج : مجرد كوچكى و پائين بودن هلال يا بزرگى و بالا بودن و يا پهن يا باريك بودن آن دليل شرعى شب اول يا دوم بودن نيست ، ولى اگر مكلَّف از آن علم به چيزى پيدا كند بايد به مقتضاى علم خود در اين زمينه عمل نمايد .

987