ماه ديده شود براى كسانى كه در بلاد غربى نسبت به آنها باشند كافى است ( مثل اين كه اول ماه در مشهد ثابت شود مسلماً براى كسانى كه در تهران هستند كافى است ولى عكس آن كفايت نمىكند ) .
بهجت : مسأله اگر در شهرى ماه ديده شد در صورتى براى ساكنين شهر ديگر مفيد است كه يقين يا اطمينان بكنند اگر در آسمان يا زمين مانعى نبود در آنجا هم ماه ديده مىشد چه در شرق باشد يا در غرب ، ولى اگر به اين مطلب يقين نداشته باشند ، نمىتوانند به ديدن ماه در شهر ديگر اكتفا كنند .
صافى : مسأله بعيد نيست كفايت رؤيت ماه در هر محلى براى ساير نقاط .
< صفحة فارغة > [ مسأله 1736 اول ماه به تلگراف ثابت نمىشود ] < / صفحة فارغة > مسأله 1736 اول ماه به تلگراف ثابت نمىشود مگر دو شهرى كه از يكى به ديگرى تلگراف كرده‌اند ، نزديك يا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روى حكم حاكم شرع يا شهادت دو مرد عادل بوده است . اين مسأله در رسالهء آيات عظام : سيستانى و مكارم نيست خوئى ، تبريزى ، زنجانى : مسأله اول ماه به تلگراف ثابت نمىشود ، مگر انسان بداند كه تلگراف از روى شهادت دو مرد عادل يا از راه ديگرى بوده كه شرعاً معتبر است .
بهجت : مسأله اول ماه به تلگراف ثابت نمىشود ، مگر اين كه انسان بداند كه تلگراف از راهى بوده كه شرعاً معتبر است مثلًا دو نفر شاهد عادل شهادت داده‌اند يا آن كه سبب اطمينان شود اگر چه با ضميمهء نشانه ها و امارات ديگر باشد .
صافى ، نورى : مسأله اول ماه به تلگرام ثابت نمىشود ، مگر اين كه انسان بداند كه تلگرام ، از روى حكم حاكم شرع يا شهادت دو مرد عادل بوده است .
فاضل : مسأله اوّل ماه با تلفن ، تلگراف ، راديو و وسايل اطلاع رسانى جديد در صورتى ثابت مىشود كه : ( 1 ) در شهر مبدأ كه اوّل ماه در آن ثابت شده به يكى از راه هايى كه در مسأله [ 1730 ] ذكر شده ثابت شده باشد . ( 2 ) انسان از خبر مذكور اطمينان به صحت آن پيدا كند . ( 3 ) شهرى كه در آن ، اوّل ماه ثابت شده با شهر مذكور هم افق باشد يا در شرق شهر مذكور باشد .
< صفحة فارغة > [ مسأله 1737 روزى را كه انسان نمىداند آخر رمضان است يا اول شوّال ] < / صفحة فارغة > مسأله 1737 روزى را كه انسان نمىداند آخر رمضان است يا اول شوّال ، بايد روزه بگيرد . ولى اگر پيش از مغرب ( 1 ) بفهمد كه اول شوّال است بايد افطار كند ( 2 ) . ( 1 ) خوئى ، تبريزى ، سيستانى ، مكارم ، زنجانى : اگر در اثناء روز . . ( 2 ) مكارم : هر چند نزديك مغرب باشد .
< صفحة فارغة > [ مسأله 1738 اگر زندانى نتواند به ماه رمضان يقين كند ] < / صفحة فارغة > مسأله 1738 اگر زندانى نتواند به ماه رمضان يقين كند ، بايد به گمان عمل نمايد ( 1 ) . و اگر آن هم ممكن نباشد ، هر ماهى را كه روزه بگيرد ( 2 ) صحيح است ( 3 ) و بنا بر احتياط واجب بايد بعد از گذشتن يازده ماه از ماهى كه روزه گرفته ، دوباره يك ماه روزه بگيرد ولى اگر بعد ، گمان پيدا كرد بايد به آن عمل نمايد . اين مسأله در رسالهء آيت الله بهجت نيست ( 1 ) سيستانى : ولى اگر بتواند گمان قويتر پيدا كند نمىتواند به گمان ضعيفتر عمل نمايد و اگر عمل به گمان ممكن نباشد ، بايد يك ماهى را كه احتمال مىدهد ماه رمضان است روزه بگيرد ، ولى بايد آن ماه را در نظر داشته باشد پس چنانچه بعد بر او معلوم شود كه ماه رمضان يا پس از آن بوده چيزى بر او نيست ، ولى اگر معلوم شود كه قبل از ماه رمضان بوده بايد روزه هاى ماه رمضان را قضا نمايد .

963