دين اسلام مىدانند چنانچه بداند آن چيز ضرورى دين است منكر شود . و امّا اهل كتاب ( يعنى يهود و نصارى ) كه پيغمبرى حضرت خاتم الانبياء محمد ابن عبد الله صلى الله عليه و آله و سلم را قبول ندارند نيز بنا بر مشهور نجس مىباشند و اين قول ، موافق احتياط است پس اجتناب از آنها نيز لازم است .
فاضل : مسأله مشرك ، يعنى افرادى كه خدايى غير از خداى يگانه را بپرستند ، ( بت پرست ) يا براى خدا شريك قائل باشند و دو يا چند خدا را بپرستند ، نجس مىباشد ولى كسانى كه وحدت خداى سبحان را قبول دارند و يكى از پيامبران الهى را قبول داشته باشند ( يهوديان ، مسيحيان ، زرتشتيان و صابئيان ) پاك مىباشند . و اهل كتاب اگر به واسطه تحريف در دين خود مشرك شده باشند حكم ساير مشركين را دارند و نجس مىباشند و همچنين كسانى كه بىدين بوده و هيچ خدايى را قبول ندارند نجس مىباشند . ناصبىها نيز كه دشمن ائمه اطهار عليهم السلام هستند نجس مىباشند . خوارج و نيز مسلمانانى كه مشرك شده باشند و حضرت على عليه السلام را خدا بدانند يا يكى از ضروريات دين را انكار كنند به نحوى كه به انكار خدا و رسول خدا برگردد نجس مىباشند .
بهجت : مسأله كسى كه منكر خدا ، يا براى خدا شريك قائل است يا پيامبرى حضرت خاتم الأنبياء محمد بن عبد الله صلى الله عليه و آله و سلم را قبول ندارد و همين طور كسى كه ايمان به خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نداشته باشد ، كافر و نجس مىباشد . همچنين كسى كه يكى از ضروريّات دين اسلام مثل نماز يا روزه را با علم به اين كه ضرورى دين است انكار نمايد ، نجس مىباشد و اگر از روى تقصير نداند و انكار نمايد ، احتياطاً بايد از او اجتناب كرد .
مكارم : مسأله كافر يعنى كسى كه خدا يا پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم را قبول ندارد يا براى خدا شريكى قرار مىدهد بنا بر احتياط نجس است ، هر چند به يكى از اديان آسمانى ، مانند آئين يهود و نصارى ايمان داشته باشد . كسى كه ضرورى دين اسلام يعنى چيزى را كه همهء مسلمانان جزء دين مىدانند ( مانند معاد روز قيامت و واجب بودن نماز و روزه و امثال آن ) را منكر شود ، چنانچه ضرورى بودن آن را بداند ، كافر است و اگر در ضرورى بودن آن شكّ دارد كافر نيست ولى احتياط مستحبّ آن است كه از او اجتناب شود .
تبريزى : مسأله كافر يعنى كسى كه منكر خدا يا نبوّت است و يا معترف به آن نيست و يا براى خدا شريك قرار مىدهد ، و همچنين غلاة ( يعنى آنهايى كه يكى از ائمه عليهم السلام را خدا خوانده يا بگويند خدا در او حلول كرده است ) و خوارج و نواصب ( يعنى : آنهايى كه با ائمهء اطهار عليهم السلام دشمنى مىنمايند ) نجسند و امّا اهل كتاب ( يعنى يهود و نصارى و مجوس ) كه پيغمبرى حضرت خاتم الانبياء محمد بن عبد الله صلى الله عليه و آله و سلم را قبول ندارند ، نيز بنا بر مشهور نجس مىباشند و اين قول موافق احتياط است و لكن بنا بر اظهر اين طوايف پاكند . و نيز كسى كه ضرورى دين يعنى چيزى را كه مثل نماز و روزه مسلمانان جزء دين اسلام مىدانند منكر شود ، چنانچه بداند آن چيز ضرورى دين است نجس مىباشد .
سيستانى : مسأله كسى كه معترف به خدا يا به يگانگى او نباشد و همچنين غُلاة ( يعنى آنهايى كه يكى از ائمه عليهم السلام را خدا خوانده يا بگويند خدا در او حلول كرده است ) و خوارج و نواصب

77