سايه كم مىشود و در شهرهاى ما ( 2 ) در اول ظهر شرعى " 1 " به آخرين درجهء كمى مىرسد و ظهر كه گذشت ، سايهء آن به طرف مشرق برمىگردد و هر چه خورشيد رو به مغرب مىرود ، سايه زيادتر مىشود بنا بر اين وقتى سايه به آخرين درجهء كمى رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت ، معلوم مىشود ظهر شرعى شده است ولى در بعضى شهرها مثل مكَّه كه گاهى موقع ظهر سايه به كلَّى از بين مىرود ، بعد از آن كه سايه دوباره پيدا شد ، معلوم مىشود ظهر شده است . اين مسأله در رسالهء آيت الله سيستانى نيست ( 1 ) بهجت : براى تعيين ظهر شرعى مىتوان از " شاخص " استفاده كرد و آن ، چوب يا چيزى مانند آن است كه به صورت عمودى در زمين مسطح فرو مىبرند . . ( 2 ) بهجت : در اكثر شهرها . .
مكارم : مسأله وقت نماز ظهر و عصر از اول ظهر شرعى ( يعنى مايل شدن خورشيد از وسط آسمان به سوى مغرب ) تا هنگام غروب آفتاب است و بهترين راه براى پى بردن به دخول وقت ظهر استفاده از شاخص است و آن اين است كه قطعهء چوب صاف يا ميله‌اى را در زمين هموار به طور عمودى فرو كند ، صبح كه خورشيد بيرون مىآيد سايه آن به طرف مغرب مىافتد و هر چه آفتاب بالا آيد اين سايه كم مىشود ، هنگامى كه سايه به آخرين درجهء كمى رسيد موقع ظهر است و همين كه رو به زيادى گذارد و سايه به سوى مشرق برگشت اول وقت نماز ظهر و عصر است ، البتّه در بعضى از شهرها مثل " مكه " در بعضى از روزهاى سال هنگام ظهر سايه به كلى از بين مىرود و آفتاب كاملًا عمودى مىتابد ، در اين گونه مناطق موقعى كه مجدداً سايه پيدا شد ، وقت نماز ظهر و عصر شده است . " 2 "

" 1 " گلپايگانى ، تبريزى ، صافى ، نورى : ظهر شرعى در بعضى از مواقع چند دقيقه پيش از ساعت دوازده ( تبريزى ، نورى : به ساعت ظهر كوك ) و گاهى چند دقيقه بعد از ساعت دوازده است . خوئى ، زنجانى : ظهر شرعى عبارت از گذشتن نصف روز است . مثلًا اگر روز دوازده ساعت باشد ، پس از گذشتن شش ساعت از طلوع آفتاب ظهر شرعى است و اگر روز سيزده ساعت باشد ، پس از گذشتن شش ساعت و نيم از طلوع آفتاب ظهر شرعى است و اگر روز يازده ساعت باشد ، پس از گذشتن پنج ساعت و نيم از طلوع آفتاب ظهر شرعى است و ظهر شرعى كه عبارت از گذشتن نصف از طلوع آفتاب تا غروب آن است ، در بعضى از مواقع سال چند دقيقه پيش از ساعت دوازده به ساعت ظهر كوك و گاهى چند دقيقه بعد از ساعت دوازده است . زنجانى : و هميشه ساعت ( 12 ) ظهر شرعى نيست بلكه ظهر شرعى در بعضى از مواقع سال در شهرهاى ميانى ايران هم چون قم و تهران چند دقيقه پيش از ساعت دوازده و گاهى چند دقيقه بعد از دوازده است . و در شهرهاى شرقى ظهر زودتر و در شهرهاى غربى ديرتر است . " 2 " بايد توجه داشت كه ساعت ( 12 ) هميشه ظهر شرعى نيست ، بلكه در بعضى از مواقع سال ظهر شرعى قبل از ( 12 ) و گاهى بعد از ساعت ( 12 ) است و ساعت ( 12 ) ساعت قراردادى و رسمى است ، نه شرعى .

402