ج : عادل كسى است كه پرهيزكارى او به حدى رسيده باشد كه از روى عمد مرتكب گناه نشود .
< صفحة فارغة > [ س 14 اطلاع از اوضاع زمان و مكان ] < / صفحة فارغة > س 14 : آيا اطلاع از اوضاع زمان و مكان از شرايط اجتهاد است ؟
ج : ممكن است اين شرط در بعضى از مسائل دخيل باشد .
< صفحة فارغة > [ س 15 امور سياسى اقتصادى نظامى اجتماعى و رهبرى عالم و آگاه باشد ] < / صفحة فارغة > س 15 : بنا بر نظر حضرت امام راحل " قدس سره " مرجع تقليد بايد علاوه بر علم به احكام عبادات و معاملات ، نسبت به همهء امور سياسى ، اقتصادى ، نظامى ، اجتماعى و رهبرى ، عالم و آگاه باشد . ما در گذشته مقلَّد حضرت امام بوديم ، بعد از رحلت ايشان با راهنمايى تعدادى از علما و تشخيص خودمان لازم دانستيم به جناب عالى رجوع نموده و از شما تقليد كنيم تا بين مرجعيت و رهبرى جمع كرده باشيم ، نظر شما در اين مورد چيست ؟
ج : شرايط صلاحيت مرجعيت تقليد ، در تحرير الوسيله و رساله هاى ديگر به تفصيل ذكر شده است ، و تشخيص فرد شايستهء تقليد موكول به نظر خود مكلَّف است .
< صفحة فارغة > [ س 16 اعلميّت مرجع شرط است يا خير ] < / صفحة فارغة > س 16 : آيا در تقليد ، اعلميّت مرجع شرط است يا خير ؟ معيار و ملاك اعلميّت چيست ؟
ج : در مسائلى كه فتواى اعلم با فتواى غير اعلم اختلاف دارد ، احتياط آن است كه از اعلم تقليد كند و ملاك اعلميت اين است كه آن مرجع نسبت به ساير مراجع قدرت بيشترى بر شناخت حكم الهى داشته باشد و بهتر بتواند احكام شرعيه را از أدلَّه استنباط كند و همچنين نسبت به اوضاع زمان خود به مقدارى كه در تشخيص موضوعات احكام و ابراز نظر فقهى مؤثر است ، آگاه تر باشد .
< صفحة فارغة > [ س 17 از مجتهد غير اعلم تقليد كرده ] < / صفحة فارغة > س 17 : آيا تقليد كسى كه از جهت احتمال عدم وجود شرايط معتبر تقليد در مجتهد اعلم ، از مجتهد غير اعلم تقليد كرده است ، محكوم به بطلان است ؟
ج : بنا بر احتياط ، تقليد از غير اعلم در مسائل مورد اختلاف ، به مجرد احتمال عدم وجود شرايط معتبر در اعلم ، جايز نيست .
< صفحة فارغة > [ س 18 اگر ثابت شود كه تعدادى از علما در بعضى از مسائل اعلم هستند ] < / صفحة فارغة > س 18 : اگر ثابت شود كه تعدادى از علما در بعضى از مسائل اعلم هستند ، يعنى هر كدام از آنان در مسأله معينى اعلم باشند ، آيا تقليد از هر يك از آنان جايز است ؟
ج : تبعيض در تقليد اشكال ندارد و اگر اعلميّت هر يك از آنان در مسائلى كه مكلف بنا دارد در آن مسائل از او تقليد كند محرز شود ، بنا بر احتياط ، تبعيض در تقليد در صورت اختلاف فتوا در مسائل مورد نياز مقلَّد ، واجب است .
< صفحة فارغة > [ س 19 تقليد از غير اعلم ] < / صفحة فارغة > س 19 : آيا با وجود اعلم ، تقليد از غير اعلم جايز است ؟
ج : در مسائلى كه فتواى غير اعلم مخالفِ فتواى اعلم نباشد ، رجوع به غير اعلم اشكال ندارد .
< صفحة فارغة > [ س 20 اشتراط اعلميت مرجع تقليد ] < / صفحة فارغة > س 20 : نظر جناب عالى در اشتراط اعلميت مرجع تقليد چيست و دليل آن كدام است ؟
ج : در صورت تعدد فقهاى جامع الشرائط و اختلاف آنان در فتوا ، بنا بر احتياط واجب ، مكلَّف بايد از اعلم تقليد نمايد ، مگر آن كه احراز شود كه فتواى وى مخالف احتياط است و فتواى غير اعلم موافق با احتياط . و دليل وجوب تقليد از اعلم بناى عقلاء و حكم عقل است ، زيرا كه اعتبار فتواى اعلم براى مقلد يقينى و اعتبار قول غير اعلم احتمالى است .

29