خوئى ، سيستانى : در احكام دين در غير ضروريات و قطعيات . .
تبريزى : در احكام دين در غير ضروريات . . ( 3 ) خوئى : بدون سؤال از دليل . . ( 4 ) تبريزى : لازم است . . ( 5 ) نورى : به اين مطلب نيز بايد توجه كرد كه در بسيارى از موارد در خود عمل به احتياط نيز بايد يا مجتهد بود و يا تقليد كرد .
فاضل : مسأله در اصول دين انسان بايد يقين و اعتقاد جزمى داشته باشد و اين يقين از هر دليل و طريقى حاصل شود كفايت مىكند چه به واسطه استدلال و برهان باشد يا از گفته والدين و مبلغين ؛ هر چند نتواند استدلال كند و در احكام غير ضرورى دين يا بايد مجتهد باشد و بر طبق اجتهاد خودش عمل نمايد و يا از مجتهد تقليد كند يعنى به دستور او رفتار نمايد و يا در صورتى كه آشنا به كيفيّت احتياط است ، عمل به احتياط كند به طورى كه يقين كند تكليف خويش را انجام داده است . مثلًا اگر عدّه‌اى از مجتهدين عملى را حرام مىدانند و عدّه‌اى ديگر مىگويند حرام نيست آن عمل را انجام ندهد ، و اگر عملى را بعضى واجب و بعضى مستحبّ مىدانند انجام دهد و همچنين واجب است در كيفيّت احتياط نيز احتياط كند ، يعنى چنانچه احتياط از چند طريق ممكن باشد بايد طريقى را اختيار نمايد كه مطابق با احتياط باشد .
بهجت : دين اسلام بر اساس اعتقادات صحيح و حق و همچنين اعمال و دستوراتى در زمينه هاى گوناگون بنا شده است . در اعتقادات تقليد جايز نيست همچنين در اعمال و دستورات غير اعتقادى كه ضرورى دين باشد ، تقليد در آن لازم نيست ولى در غير ضروريات اگر شخص مجتهد باشد ، يعنى بتواند از روى دلايل شرعى وظيفهء خود را تشخيص دهد ، بايد طبق نظريهء خود عمل كند و در غير اين صورت عقل براى او دو راه معيّن خواهد كرد : الف " تقليد " يعنى طبق فتاوى و نظريات مجتهدى كه واجد شرايط است عمل كند . ب " احتياط " يعنى بر اساس نظريهء تمامى و يا گروهى از مجتهدين وظيفهء خود را انجام دهد . به اين معنى كه اگر مجتهدى كارى را جايز و ديگرى حرام مىداند ، آن كار را ترك كند و اگر مجتهدى كارى را واجب و ديگرى مباح مىداند ، آن را به جا آورد .
مكارم : مسأله هيچ مسلمانى نمىتواند در اصول دين تقليد نمايد بلكه بايد آنها را از روى دليل به فرا خور حال خويش بداند ولى در فروع دين يعنى احكام و دستورات عملى ، اگر مجتهد باشد ( يعنى بتواند احكام الهى را از روى دليل بدست آورد ) به عقيدهء خود عمل مىكند و اگر مجتهد نباشد بايد از مجتهدى تقليد كند ، همان گونه كه مردم در تمام امورى كه تخصّص و اطَّلاع ندارند به اهل اطَّلاع مراجعه مىكنند و از آنها پيروى مىنمايند . و نيز مىتواند عمل به احتياط كند ، يعنى در اعمال خود طورى رفتار نمايد كه يقين كند تكليف خود را انجام داده است ، مثلًا اگر بعضى از مجتهدين كارى را حرام و بعضى مباح مىدانند ، آن را ترك كند و يا اگر بعضى آن را مستحبّ و بعضى واجب مىدانند آن را حتماً به جا آورد ، ولى چون عمل به احتياط مشكل است و احتياج به اطَّلاعات نسبتاً وسيعى از مسائل فقهى دارد ، راه براى تودهء مردم غالباً همان مراجعه به مجتهدين و تقليد از آنها است .

12