( مسأله 1897 ) اگر انسان در چند شهر كه فصل رسيدن حاصل آنها با يكديگر اختلاف دارد و زراعت و ميوه آنها در يك وقت بدست نمىآيد ، گندم يا جو و خرما يا انگور داشته باشد و همه آنها محصول يك سال حساب شود ، چنانچه چيزى كه اول مىرسد به اندازه نصاب يعنى ( 288 ) من و ( 45 ) مثقال كم باشد ، بايد زكات آن را موقعى كه مىرسد بدهد و زكات بقيه را هر وقت بدست مىآيد ادا نمايد ، و اگر آنچه اول مىرسد به اندازه نصاب نباشد ، صبر مىكند تا بقيه آن برسد ، پس اگر روى هم به مقدار نصاب شود ، زكات آن واجب است و اگر به مقدار نصاب نشود ، زكات آن واجب نيست .
( مسأله 1898 ) اگر درخت خرما يا انگور در يك سال دو مرتبه ميوه بدهد ، چنانچه روى هم به مقدار نصاب باشد . بنابر احتياط واجب زكات آن واجب است .
( مسأله 1899 ) اگر مقدارى خرماى خشك نشده يا انگور دارد كه خشك آن به اندازه نصاب مىشود ، چنانچه به قصد زكات از تازه آن بقدرى به مصرف زكات برساند كه اگر خشك شود به اندازه زكاتى باشد كه بر او واجب است ، اشكال ندارد .
( مسأله 1900 ) اگر زكات خرماى خشك يا كشمش بر او واجب باشد ، نمىتواند زكات آن را خرماى تازه يا انگور بدهد بلكه چنانچه ملاحظه قيمت نمايد و انگور يا خرماى تازه يا مويز يا خرماى خشك ديگر از بابت قيمت بدهد نيز محل اشكال است ( احتياط واجب صحيح نيست ) و نيز اگر زكات خرماى تازه يا انگور بر او واجب باشد ، نمىتواند زكات آن را خرماى خشك يا كشمش بدهد . بلكه چنانچه به اعتبار قيمت خرما و انگور ديگرى بدهد اگر چه تازه باشد محل اشكال است .
( احتياط واجب صحيح نيست . ) ( مسأله 1901 ) كسى كه بدهكار است و مالى هم دارد كه زكات آن واجب شده اگر بميرد ، بايد اول تمام زكات را از مالى كه زكات آن واجب شده بدهند بعد قرض او را ادا نمايند .
( مسأله 1902 ) كسى كه بدهكار است و گندم يا جو يا خرما يا انگور هم دارد ،

328