( مسأله 1080 ) اگر پيشانى بىاختيار از جاى سجده بلند شود ، چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره بجاى سجده برسد ، و اين يك سجده حساب مىشود ، چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه . و اگر نتواند سر را نگهدارد و بىاختيار دوباره بجاى سجده برسد ، روى هم يك سجده حساب مىشود و اگر ذكر نگفته باشد بنابر احتياط واجب بايد بگويد .
( مسأله 1081 ) جائى كه انسان بايد تقيه كند مىتواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد ، و لازم نيست براى نماز بجاى ديگر برود ، ولى اگر بتواند بر حصير يا چيزى كه سجده بر آن صحيح مىباشد ، طورى سجده كند كه به زحمت نيفتد ، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد .
( مسأله 1082 ) اگر روى تشك پر و مانند آن سجده كند ، در صورتى كه بدن روى آن آرام نگيرد باطل است .
( مسأله 1083 ) اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند ، چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى او مشقت ندارد ، بايد سجده و تشهد را بطور معمول بجا آورد ، و اگر مشقت دارد ، در حالى كه ايستاده ، براى سجده با سر اشاره كند و تشهد را ايستاده بخواند و نمازش صحيح است .
( مسأله 1084 ) در ركعت اول و ركعت سومى كه تشهد ندارد ، مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا بنابر احتياط مستحب بعد از سجده دوم قدرى بىحركت بنشيند و بعد برخيزد .
چيزهائى كه سجده بر آنها صحيح است ( مسأله 1085 ) بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى و پوشاكى كه از زمين مىرويد مانند چوب و برگ درخت سجده كرد ، و سجده بر چيزهاى خوراكى و

189