تارة أخرى ) ( 1 ) را بيابد ، و به معرفت مراحل وجود خود نايل شود .
آنچه گفته شد ذره اى بود از انوار خورشيد حكمت و هدايت در نماز ، و از اشاره به اسرار سوره كه بعد از فاتحه خوانده مى شود ، و اسرار اذكار و قيام وقعود و قنوت و تسبيحات اربعه و تشهد و تسليم و آداب نماز به جهت اختصار صرف نظر مى شود .
اين بود نمونهء عبادت در اسلام ، و در مقابل عبادت مسيحيان از اين قرار است : " و چون عبادت كنيد مانند امتها تكرار باطل مكنيد ، زيرا ايشان گمان مى برند كه به سبب زياد گفتن مستجاب مى شوند ، پس مثل ايشان مباشيد ، زيرا كه پدر شما حاجات شما را مى داند پيش از آن كه از او سؤال كنيد ، پس شما به اين طور دعا كنيد ، اى پدر ما كه در آسمانى نام تو مقدس باد ، ملكوت تو بيايد ، اراده ء تو چنان كه در آسمان است ، در زمين نيز كرده شود ، نان كفاف ما را امروز به ما بده ، و قرضهاى ما را ببخش ، چنان كه ما نيز قرض داران خود را مىبخشيم ، و ما را در آزمايش مياور ، بلكه از شرير ما را رهايى ده زيرا ملكوت و قوت و جلال تا ابد الآباد از آن توست آمين " . ( 2 ) به بعضى از جهات در اين عبادت اشاره مى شود :
1 - " اى پدر ما " اطلاق پدر بر خدا يا حقيقى است يا مجازى ، اگر به حقيقت باشد نسبت توليد به خدا ، صفت مخلوق را براى او ثابت كردن ، و خالق را مخلوق پنداشتن است ، و اگر به مجاز باشد تشبيه است ، و شباهت خالق به مخلوق ، اثبات صفت مخلوق براى خالق است ، و چنين عبادتى عبادت مخلوق است نه خالق .
و عبادت در اسلام عبادت خداوندى است كه نبايد عقول را از معرفت او تعطيل و نه او را به غير او تشبيه كرد .
2 - بعد از اين ثنا براى خدا ، خواستهء آنان نان كفاف است ، مسيحى در نماز نان

1 . سوره ء طه ، آيهء 55 ( از آن آفريديم شما را و در آن بر مى گردانيم شما را و از آن بيرون مى آوريم شما را بار ديگر ) 2 . انجيل متى باب ششم

174