" احكام سرقفلى " از معاملات رايج معاملهء سرقفلى است ، و حق سرقفلى ، آن است كه مستأجر اختيار تخليه و واگذارى عين اجاره شده را به غير داشته باشد ، يا مالك اختيار زياد كردن مال الاجاره و گرفتن عين اجاره شده را از مستأجر نداشته باشد .
مسأله 2877 - صحت اين معامله متوقف است بر ثبوت حقى براى مستأجر ، و آن حق به اجاره كردن محل سكنى و محل كسب ، هر چند مدت اجاره طولانى باشد ، يا كيفيت كسب و كار يا شخصيت مستأجر كه موجب ارزش و مرغوبيت محل كار باشد حاصل نمى شود ، و هر چند از نظر عرف و قانون دولتى مستأجر را ذى حق بدانند ، اعتبار ندارد ، و بعد از انقضاى مدت اجاره ، هر گونه تصرف در عين اجاره شده بر مستأجر حرام ويد او بر آن عين و منافع عين ، يد عدوان و ضمان است ، و اجاره دادن آن عين فضولى و با اجازه نكردن مالك فاسد است .
و ثبوت حق شرعا به وسيلهء شرط مشروع ممكن است ، مثل آن كه در ضمن عقد اجاره شرط شود - چه اين كه براى شرط موجر مبلغى دريافت كند يا نكند - كه پس از انقضاى مدت اجاره ، آن محل را به او و يا به كسى كه او معين كند ، - و همچنين هر مستأجرى كه مستأجر قبلى او را معين مى نمايد - به همان مال الاجاره ء سابق اجاره دهد ، كه در اين صورت به مقتضاى حق الشرط ، هر مستأجر مى تواند سرقفلى گرفته و آن محل را واگذار كند ، و موجر به مقتضاى وجوب وفاى به شرط حق امتناع از اجاره دادن به مستأجر

762