5 - شرف علم به اصول دين :
فطرت انسان عاشق علم است ، زيرا آنچه انسان به او انسان است عقل است ، و ميوه ء عقل علم است ، از اين رو اگر به جاهل بگويند جاهلى با اين كه مى داند جاهل است غمگين مى شود ، و اگر به او نسبت علم بدهند مسرور مى گردد .
اسلام كه دين فطرت است نسبت علم را به جهل نسبت نور به ظلمت و حيات به موت قرار داده است " إنما هو نور يقع في قلب من يريد الله تبارك و تعالى أن يهديه " ( 1 ) ، " العالم بين الجهال كالحي بين الأموات " . ( 2 ) ولى بايد دانست هر چند هر علمى بالذات شريف است ، ليكن مراتب شرافت علوم به امورى مختلف مى شود ، مثلا شرف علم به شرف موضوع و نتيجه و روش استدلال در آن علم تفاوت پيدا مى كند ، چنان كه انسان شناسى از گياه شناسى اشرف است به نسبت شرف انسان بر گياه ، و علمى كه سلامت زندگى انسان را بيمه مى كند اشرف است از علمى كه سلامت مال او را تأمين مى كند ، به نسبت شرف زندگى انسان بر مال ، و علمى كه بر مبناى برهان نظر مى دهد اشرف است از علمى كه بر مبناى فرضيه نتيجه مى گيرد ، به نسبت شرف يقين بر گمان .
بنابراين اشرف علوم علمى است كه موضوع آن خداست ، ولى با اين ملاحظه كه نسبت شرف خداوند متعال به غير او نسبت اقيانوس به قطره ، و نسبت خورشيد به ذره نيست ، بلكه نسبت غير متناهى به متناهى است ، و به نظر دقيق لاشئ و فقير بالذات طرف نسبت با غنى بالذات نيست ( وعنت الوجوه للحى القيوم ) . ( 3 ) وثمره و نتيجهء آن ايمان و عمل صالح است كه وسيلهء سعادت انسان در دنيا و

1 . بحار الانوار ، جلد 1 ، صفحهء 225 ، ( اين است و جز اين نيست كه آن " علم " نورى است كه واقع مى شود در قلب آن كس كه خداوند تبارك و تعالى بخواهد او را هدايت نمايد ) 2 . بحار الانوار جلد 1 ، صفحهء 172 ( دانا ميان نادانان مانند زنده است ميان مردگان ) 3 . سوره ء طه ، آيهء 111 ( و خوار شدند چهره ها براى حى قيوم )

25