تصرف كند ، ولى در مالى كه شك دارد خمس آن را داده‌اند يا نه مىتواند تصرف نمايد .
مسأله 1827 - كسى كه از اول تكليف خمس نداده ، اگر ملكى بخرد و قيمت آن بالا رود ، چنانچه آن ملك را براى آن نخريده كه قيمتش بالا رود و بفروشد مثلا زمينى را براى زراعت خريده است اگر پول خمس نداده را به فروشنده داده و به او گفته اين ملك را به اين پول مىخرم ، و يا چيزى را كه خريده از اول قصد داشته كه پول خمس نداده را عوض آن بدهد . معامله صحيح است ، ولى خمس قيمت خريد را بايد بدهد .
مسأله 1828 - كسى كه از اول تكليف ، خمس نداده اگر از منافع كسب چيزى كه به آن احتياج ندارد خريده و يك سال از خريد آن گذشته بايد خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه و چيزهاى ديگرى كه به آنها احتياج دارد مطابق شأن خود خريده پس اگر بداند در بين سالى كه در آن سال فايده برده آنها را خريده لازم نيست خمس آنها را بدهد ، و اگر نداند كه در بين سال خريده يا بعد از تمام شدن سال ، بنابر احتياط واجب بايد با حاكم شرع مصالحه كند .
2 - معدن مسأله 1829 - اگر از معدن طلا ، نقره ، سرب ، مس ، آهن ، نفت ، ذغال سنگ ، فيروزه ، عقيق ، زاج ، نمك و معدنهاى ديگر ، چيزى به دست آورد در صورتى كه به مقدار نصاب باشد ، بايد خمس آن را بدهد .
مسأله 1830 - نصاب معدن 15 مثقال معمولى طلاست ، يعنى اگر قيمت چيزى را كه از معدن بيرون آورده ، بعد از كم كردن مخارجى كه براى آن كرده به 15 مثقال طلا برسد ، بايد خمس آن را بدهد .
مسأله 1831 - استفاده‌اى كه از معدن برده ، اگر قيمت آن به 15 مثقال طلا نرسد ، خمس آن در صورتى لازم است كه به تنهايى يا با منفعت‌هاى ديگر كسب

323